кұбылыстарды дәріптеген жэне оған табынған жаңа философиялык
бағыттар пайда болды. Осы ағымдардың көрнекті өкілдерінің бірі -
неміс философы Шопенгауэр Артур (1788-1860 жж.). Еңбектері: “Элем
жігер жэне елестету ретінде”, “Табиғаттағы жігер туралы”, “Афоризмдер
мен максималар” т.б.
Шопенгауэрдің
пікірінше,
таным
үдерісі
кезіндегі
біздің
карастырып жүргеніміз, шын мэніндегі денелер емес, тек субъектімен
байланыстагы объект, немесе елестету гана. Елестетуден баска одан да
гѳрі аукымдырак кұбылыстардың бар екенін зерттей келе таным
субъектісі, яки жеке адам ѳз басының тэжірибесі негізінде, жігерді өзінің
ішкі мэні деп таниды. Жігер эр уакытта рухани акт. Жігер кейбір
кұндылыктарды
калыптастырады,
ал оларды кұндылық ретінде
мойындағаннан кейін, ѳзі соған ұмтьшады. Жігердін ѳзі екі түрлі мэннен
түрады: 1) елестету ретінде немесе объективтендірілген жігер; 2) эркімге
белгілі - саналы жігер, яки дененің ѳзіндік болмысы. Баскаша айтканда,
эмбебаптык жалпы жігер объективы түрғыда - табигат жэне адам денесі
ретінде бейнеленсе, субъективті түрғыда — саналы жігер ретінде
кѳрінеді. Жігер тек адамдарга гана емес, жалпы табиғатка тэн кұбылыс,
сондыктан ол барлык кұбылыстардың ішкі мэні. Мысалы, өсімдіктің
ѳсуін жетелеуші күш те, заттарды кристалдандыратын күш те, магнит
күші е, барлык материалдык денелерге тэн салмактылыктъщ аркасында
оларды жерге тартатын күш те - жігерге жатады. Жігер ѳзіндік зат
ретінде кеңістіктен де, уакыттан да, себептіліктен де тыс жатыр. Жігер
себепсіз боландыктан, оны танып білуге болмайды. Бірак ол объект
ретінде
танымда
елестетілетіндіктен
Достарыңызбен бөлісу: |
