бір-бірімен тығыз байланыстылығын жэне өзінің жауапсыз болмысы
мен бас пайданы ғана көздейтін әрекеті өз үрпактары үшін кандай
салдар экелетінін (Калиюта) үгынуы тиіс. Индивидтің болмысы заттар
мен үдерістердің жэне ниетті, күштарлыкты канағаттандыруға қажетті
тағы баска нәрселермен байланысты болғандықтан, дхарма, карма, артха
- бұл индивидтің соңғы максаттарының пайымдық аныктамалары болып
табылады.
Рухани болмыс кажеттілігіне бағдар ұстанған үнділік даршандар
өмірді
негізгі
атрибут ретінде
санай
отырып,
оның барүлык
кұбылыстарын да теріске шығармайды. Бұл олардың субстанционалдык
әлем
туралы
айналыскандыктарынан
көрінеді.
Олар
элемнің
болмыстылығын негіздеп кана қоймай, оның кұрылымдылығы мен
субстанционалдылығын дэлелдеуге тырысады.
Санкхья, миманса, ньяя, вайшешика секілді индуизм жүйелерінде
субстанцияны іздеу мен негіздеуге деген кызығушылық орын алды. Өзге
дүниетанымдық бағдарларда Брахман ретінде аныкталған
жэне
белгіленген бұл субстанцияның олар затгай түрін іздеуге үмтылды. Егер
вайшешика субстанцияның он түрін (төртеуі атомдардан түратын
физикалык, үшеуі - сезіммен кабьшдайтын, екеуі - созылмайтын)
103
айырса, ал санкхья екі бастауды (пуруши жэне пракрита) ғана
мойындайды.
Чарвактар
мен
джайналыктар
болса,
өздерінің
субстраттык-заттык концепциясын усынады. Чарвактар материалдык
элем нашз болмысты білдіреді, ол нағыз және тугае деп есептесе,
джайндар субстанцияның тұрактылык, үнемілік жэне созылмайтын
Достарыңызбен бөлісу: |
