Жаксылык кайдан шығады,
Жамандык көзін жұмбаса.
Жамандык кайдан шығады,
Жалғандык төсін үрмаса.
Дархандык кайдан шығады,
Мейірім жүзін бүрмаса,
Іштарлык қайдан шығады,
Қызғаныш ешкім кылмаса.
Имандылык кайдан шығады,
Тәрбие, ұят болмаса.
Абырой кайдан шығады,
Талап пен еңбек болмаса.
Өркениет қайдан шығады,
Мәдениет, өріс болмаса.
Жаксылык, жамандык, имандылык ұғымдары ауызекі мәдениет
жағдайында макал-мәтелдерде, накыл сөздерде, үлкендердің бата беру
дәстүрінде, салт пен дэстүрде, ырымдарда ұрпактан ұрпакка беріліп
отырған. Мысалы, төменгі бата түрінде жаксылык пен жамандыкты
айыра білу тілегі айтылған:
Адамзат туы - ар болар,
Әділдік - соған нэр болар.
Жадыңа тұтсаң осыны
Жаксылык саган жар болар.
Қасыңның жолы тар болар,
Тілектен казына жиғанның
Туысыңа тұнык бол,
Татулыкка - тамаша бол
Ыкыласка - иык бол.
226
Ошағы, орны бар болар.
Ошакта отың маздасын,
Орныңнан ор казбасын.
Құрдасыңа - куаныш бол,
Сырласыңа - сынык бол
Жылағанға жұбаныш бол,
Ана алдында аласа бол,
Ар алдында биік бол.
Қорыта
айтканда, казактың дәстүрлі эдеп жүйесінде этиканың
маңызды ұғымдары «жаксьшык» пен «жамандық» өзіндік мазмұнға ие
болып, тұлғаралык қатынастарды реггеуде маңызды рөл аткарған.
Қайырымдылық
жэне
оның
антиподы
зұлымдык
өздерінің
абстракциялык магынасында адамгершілік пен имансыздыкты білдіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
