Оқулық Түркістан 022 ӘОЖ
Мочевина синтезі мен бөлінуінің бұзылыстары
жүктеу/скачать 7,9 Mb. Pdf көрінісі
|
18.08.2022-biohimiya-2-b-lim-okonchat.-variant-1
- Бұл бет үшін навигация:
- - гипераммониемияның
|
4.10. Мочевина синтезі мен бөлінуінің бұзылыстары Аммиакты усыздандыратын реакциялардың бұзылыстары, салдарынан, қан плазмасы құрамындағы аммиак концентрациясының жоғарылауы - гипераммониемияның пайда болуына себеп болады. Оның туа біткен, яғни орнитин циклі ферменттерінің генетикалық ақауларының болуынан немесе бауыр циррозы, гепатиттер салдарынан пайда болады. [20]. Орнитин цикліндағы бес ферменттің туа біткен ақауынан пайда болған, бес тұқым қуалайтын аурулар белгілі. Олар толық зерттелген және сипатталған: Карбомоилфосфатсинтетазасының ақауынан - I-ші типтегі, ал орнитинкарбомоилфосфаттрансфераза ақауынан –II-ші типтегі гипераммониемия туындайды. Орнитинкарбомоилтрансфераза ферментінің бұзылыстары аргининсукцинатацидурияға әкеледі. Орнитин циклінің кез - келген ферменті активсізденгенде организмді өлімге ұшыратады. Қан плазмасында аммиак мөлшерінің шамадан тыс жоғарылауынан улану кезінде, бүйрек пен бауыр комасы дамиды. NH 3 уыттылығының негізгі себебі, α-кетоглутаратты тотықсызданудан аминдену реакциясы арқылы, глутаматқа айналдыруға, молкулярлық деңгейде қабілетті болуында. Осы реакцияға қажетті субстрат – α- кетоглутарат үш карбон қышқылының циклінан шығарылады. Ацетил-КоА- ның жиналу салдарынан, оксалоацетат регенерациясының баяулауына әкеліп соғады. Ацетил-КоА арқылы кетонемия және ацидоз пайда болады, 203 сонымен қатар, тіндік тыныс алу тізбегінде протондар мен электрондар ағымы әлсірегендіктен, АТФ өндірілу төмендейді. Организмде аммиак концентрациясының шектен тыс жоғарылауына байланысты глутаминсинтаза активтенеді. Сонымен бірге, ОЖЖ-ің нейромедиторы және ГАМК-тың негізін қалаушы болып табылатын глутамат мөлшері сарқылады. Егер, гипераммониемияға ем қонбаса, онда ауыр психикалық бұзылыстар дамиды. Екіншілік (жүре пайда болған), гипераммониемия. Бауыр аурулары (гепатиттер) кезінде оның қызметтері, сонымен қатар мочевина синтезі төмендейді, бұл организмде аммиактың жиналуына әкеледі. Өйткені мочевина тек бауыр гепатоциттерінде синтезделеді, ал мочевина синтезінің барлық ферменттері бауырда орналасқан. Мочевина циклі улы аммиакты усыз мочевинаға айналдыратын болғандықтан, мочевина синтезінің барлық бұзылыстары аммонийлі интоксикацияға ұшыратады. [20]. Бауыр циррозы кезінде порталды вена мен төменгі қуыс вена арасында кепілдік пайда болады, ал NH 3 ортақ қан айналу жүйесіне өтіп интоксикация тудырады. Ол өз кезегінде жүйке жүйесін зақымдайды, ақыл-есі дамымайды, ұйқышылдық басады. Катаболизм процестері күшейген жағдайда (ауқымды жарақаттар, қатерлі ісіктер, кахексия кезінде), шамадан тыс көп мөлшерде аммиак келіп түскенде, бауыр олардан мочевина синтездеп үлгермейді. Орнитин циклінің барлық бұзылыстары қан плазмасында аммактың, глутамин және аланиннің концентрациясы едәуір жоғарылайды. Гипераммониемия кезінде байқалатын симптомдар: жүрек айну, қайта – қайта құсу; басы айналу, құрысу; есінен тану, церебральды ісіну (ауыр жағдайда); ақыл-есі дамуының тежелуі (туа біткен созылмалы формасында); Гипераммониемияның әртүрлі типтерін диагностикалауда қан плазмасындағы аммиактың мөлшерін анықтайды. Қан мен зәр құрамынан орнитин циклі метаболиттерін, бауыр биоптатынан ферменттердің активтіліктерін анықтайды. [25]. Негізгі диагностикалық көрініс қанда аммиактың концентрациясы жоғарылайды, оның қандағы мөлшері 6000 мк моль/л дейін жетеді, ал қалыпты жағдайда 60 мкмоль/л-ге тең болады. |