Оқулықта қолданылған шартты белгілер
§15. Көш пен ді лер дің уа қыт пен өл шем ді
жүктеу/скачать 2,8 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Уақыттыанықтау
| §15. Көш пен ді лер дің уа қыт пен өл шем ді
анық тау бел гі ле рі Оқы лым 1. Мә тін ді оқып, сұрақтарға жауап беріңдер. Екін ші азат жол да ғы уа қыт өл шем де рі не тү сі нік бе ріп кө рің дер. Уақыттыанықтау Ха лық уа қыт ты анық тау да өзін дік бай тә жі ри бе жи нақ тап, оны қол да- ну дың сә ті мен жол да рын жә не со ған лай ық ты сөз өр нек те рін де та ба біл ді. Жыл ды, тоқ сан ды, ай ды, ап та ны, тәу лік ті бө лу дің ша ру ашы лық қа сай ре ті мен ың ғай ын да ой лас тыр ған. Мер зім, мез гіл өл шем де рі не кел ген де, қа зақ ті лі атау лар ға бай. Қыс, көк тем, жаз, күз – мез гіл өл шем де рі не жа та ды. Мер- зім өл шем де рі: бір сәт, қас қа ғым, ә де ген ше (1 се кунд), сүт пі сі рім (5–10 мин), бие сау ым (1,5 са ғат), ет пі сі рім (2,5–3 са ғат), бір күн, бір түн (тәу лік), ап та (7 күн), ай (30–31 күн), тоқ сан (3 ай), жыл (365 күн) не ме се 12 ай, ға сыр (100 жыл). Адам өмі рі де жас пен (1 жыл), мү шел мен (12 жас) есеп те ліп, бір мү шел (13 жас), екі мү шел (25 жас), үш мү шел (37 жас) төрт мү шел (49 жас) бо лып бө лі не ді. Уа қыт мез гіл де рін анық тау да ха лық те ңеу ле рі мен өл шем де рі әрі қы зық, әрі анық, әрі түр ге де өте бай. Мы са лы: елең-алаң, құ ла ниек, таң сә рі, құл қын сә рі, таң бо за ра, ала геуім, таң бі лі не, таң ата, күн шы ға, күн қы за ра, күн қы за, күн кө те рі ле, күн ар қан бойы кө те рі ле, түс ке жа қын, тал түс, шаң қай түс, сәс ке түс, түс ауа, түс қай та, бе сін, екін ді, кеш, күн ба та, ымырт, іңір, апақ- са пақ, на маз ды гер, ақ шам, бейуа қыт, қас қа рая, ай туа, түн ор та сы, жұл дыз сө не, т.б. Мұ нан тек уа қыт ша ма сы ға на емес, хал қы мыз дың та ным-тү сі ні гі, әр іс тің бай ыбы на те рең бой ла уы, бағ дар ла уы, тіл қа бі ле ті нің жо ға ры тұр ға ны бай қа ла ды. Мез гіл ді күн діз кө лең ке ге, түн де жұл дыз ға қа рап анық та ған. («а за стан» эн цик ло пе дия сы нан) Ойт үрт кі 1. Мер зім, мез гіл өл шем де рі атау ла ры нан не ні аң ға ру ға бо ла ды? 2. Уа қыт мез гіл де рін анық тау да өл шем дер дің көп ті гі не ні біл ді ре ді? Қа лай ой лай- сың дар, өз ге ха лық тар да осын дай атау лар бар ма? 3. Өз де рің осы өл шем дер ді сөй леу ті лін де қол да на сың дар ма? жүктеу/скачать 2,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|