Оқушыларға арналған тапсырмалар (2-4 тапсырмадан артық емес)

Ескерту: Сабақтың ұзақтығы – 10-15 минуттан аспауы тиіс.

Сабақтың тақырыбы: Карбон қышқылдарының қасиеттері.

Карбон қышқылдарының қасиеттерін біледі.

Жаңа сабақты түсіну үшін мына видеоны көреміз.

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/karbon-qyshqyldary-ximiyalyq-qasietteri-alynuy-zhane-qoldanyluy

Карбон қышқылдары – молекула құрамында бір немесе бірнеше сутек атомдары карбоксил тобына – COOH алмасқан көмірсутектердің туындылары. Карбон қышқылдарының жалпы формуласы: R(COOH)_x.

Карбон қышқылдарын көмірсутек радикалы табиғатына байланысты және карбоксил тобының санына байланысты жіктеуге болады.

1.Көмірсутек радикалының табиғатына байланысты қаныққан, қанықпаған және ароматты болып жіктеледі.

2. Негізділігіне байланысты бірнегізді және екінегізді болып жіктеледі.

Карбон қышқылдарын көбіне тривиальді атаумен атайды. Бұл атау карбон қышқылының алғашқы пайда болуымен байланысты. Мысалы, құмырсқа қышқылы құмырсқадан, сірке қышқылы сіркесудан, май қышқылы майдан және т.с.с алынған. Халықаралық атау бойынша карбон қышқылдарың сәйкес қаныққан көмірсутектердің атына қышқыл деген сөз қосып атайды.Карбон қышқылдарының изомерленуі радикалдың көміртек қаңқасына байланысты және күрделі эфирлермен класаралық изомері болады. Карбон қышқылдарыналудың бірнеше жолы бар:Карбон қышқылын алкандарды, спирттерді және альдегидтерді,кетондарды тотықтырып, алкендерді көміртек (II) оксидімен және су буымен катализатор қатысында белгілі бір қысымда, қыздыру арқылы, спирттерді көміртек (II) оксидімен әрекеттестіріп алады.

Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш мүшесі: құмырсқа, сірке және пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар, суда ерімейді. Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары С₁₀ –нан бастап қатты заттар. Гомологтық қатарда молекулалық массаларының өсуінеқарай суда ерігіштігі кемиді, қайнау температуралары өседі.