П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөлім. Торбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| III бөлім. Торбие теориясы
қорыққанын қойғанша ол балалардың оқуға, мектепке деген жасырын жеккөрушілігін, мүғалімдерді сыйламайтындарын, өздеріне мейірімсіздікпен қарайтындарын, яғни осындай жаман қатынасты оқытушы баладан қорқыныш кеткенге дейін байқамайды. Үстаным - бүл тәрбиелеу мақсатынан және тәрбие табиғатынан шыққан қағида. Қойылған мақсаттардың оздігінен істелетінін болжап, оқытушының жос- парлағанына байланысты үстаным олеуметтік-психологиялық шартта қандай жетістіктерге жетуге болатынын қарастырады. Үстаным - теориядан практикаға өту көпірі. Оның жүзеге асырылуы -теориялы қ негіздің нақты орындалуы. Сонымен, тәрбиенің бірінші үстанымы - бүл тәрбиелеу мақсатынан шыққан торбиелеу үрдісінің табиғатын ескеретін қүндылық бағдар немесе қүндылық карым-катынас. Бүл үстаным оқушының олеуметтік-мәдени күңдылықтарына, адамга, табигатқа, қоғамға, еңбекке, ілімге және өмірдің қүнды негіздеріне - мейірімділікке, шыншылдыққа, әдемілікке деген қарым-қатынасының өз әрекеттерінде, сезімдерінде, сөздеріндегі көрінісі мүғалімнің күнделікті кәсіби назарын талап етеді. Бүл үстаным арқылы мүғалім үйымдастырған әрекет философиялық сипат алады: фактіден - қүбылыс, қүбылыстан - өмір заңдылығы, өмір заңдылы- ғынан адам өмірінің негіздері табылады. Бүл біріккен әрекеттің әрбір сәтін қүндылық қарым-қатынастарға айналдырады: міндеттерді шешу - шындықты іздеу, гүлге қарау - әдемілікке қамқорлық, ой-толғауға қатысу - жеке дараға қызығушылық, мектеп алаңын сыпыру - жер шарында тәртіп орнату. Бүл берілген үстаным бойынша олемнің барлық объектісі «адамиланады», жандандырылады. «Адам ету» - яғни заттарға адамдардың өміріне мәнді, қажет көзқараспен қарау: орындық - шаршаған жолаушы демалатын орын, бор - аудиториядағы көптеген адамдардың қарым-қатынас қүралы, есік - бүл жылуды, тыныштықты, жалғыздықты, қүпияны сыртқа шығармай, сақтайтын қүрал. Ал қариядан - біз әрбір адамның өмір сатысын көреміз; үлпілдектен - табиғатпен араласамыз. Ал үшақты көріп адамзаттың шығармашылығына бас иеміз. Бала үшін барлық ғалам мәнді болады, ал оның ғаламмен қарым-қатынасы осы заманға сай рухани модениет деңгейіне дейін көтеріледі. Мінез-қүлқы жайында сөз қозғамауға да болады, өйткені ол - бағалы қарым-қатынастың сыртқы түрі. Сондықтан бала мысықтың қүйрығынан тартпайды (ол тірі зат), тақтаны тырнамайды (онымен біз жүмыс істейміз), досына өз наразылығын көрсетпеуге тырысады (өйткені ол басқа, маған үқсамайды). Бағалы қарым-қатынасқа бағытталған үстаным оқытушыға баланың ауыр мінез-қүлықтарын жөндеуге, олардың жаман істерін талдау арқылы көмек- теседі. Мысалы, балаға көңілі толмаған мүғалім мыналарды сүрастырады: «Мені ренжіткілеріңіз келді ме? Жоқ? Біреуді балағаттағыңыз келді ме? Тағы да жоқ? Мүмкін өзіңізге көңіліңіз толмаған болар? Олай болса ...» Ал нәтижесінде біз барлығымыз ренжісіп қалдық және обіржідік. Қарым-қатынасқа бағдар балалардың өмір сүрудегі кез келген әрекетін және өміріндегі бір мәнді жеке бағытының «болу» бағытына айналдырады |