ІІІ. Жаңа сабақтың материалын баяндау.
Етістіктің қимыл іс-әрекетті
білдіретіндігі белгілі. Ал іс-әрекет, қимыл белгілі бір кезеңде іске асады,
орындалады. Қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезімен немесе
сөйлеп тұрған сәтпен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтке байланысты
қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады.
Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың болу мезгілі үш түрлі
болады. Соған сәйкес етістіктің шақтары да үш түрге бөлінеді. Сөйлеп тұрған
сәтке байланысты, яғни, сол сәтте болып жатқан қимылды осы шақ, әлі
Мағынасына
қарай
Тұйық:
көру, бергізу,
нақтылау
Болымды:
кел,бар
Болымсыз:
келме, барма
Салт: жүр, ер,
байла
Сабақты: ата,
көр, тап
Өздік етіс:
көрінді,
Өзгелік етіс:
айтқызды
Ортақ етіс:
сөйлесті
Ырықсыз етіс:
айтылды
Етістіктің түрлері
Тұлғасына қарай
Негізгі: кел,бар
Туынды: шегеле
Құрамына қарай
Дара: айтты
Күрделі: айтып барған
47
болмаған, бірақ кейін болатын қимылды келер шақ, сөйлеп тұрған сәттен
бұрын болып өткен қимылды өткен шақ білдіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
