Э. А. Абдыкеримова
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
Э.А.Абдыкеримова.ИНФОРМАТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
|
5.4 Ондық санау жҥйесі Бҧл жҥйенің тҥп тӛркінінде он негізі жатыр. Бҧл жҥйеде санды жазу ҥшін он цифр қолданылады - 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ,8 ,9. Ондық жҥйе позициялық болып табылады, ӛйткені ондық санды жазуда цифрдың мәні оның позициясына немесе санда орналасқан орнына байланысты. Санның цифрына бӛлінетін позицияны разряд деп атайды. Мысалы, 425 жазуы 4 жҥздіктен, 2 ондықтан және 5 бірліктен тҧратын сан екенін білдіреді. 5 цифры - бірліктер разрядында, 2 - ондықтар разрядында, 4 - жҥздіктер разрядында тҧрады. Егер осы цифрларды басқа ретте жазатын болсақ, мысалы, 524, онда сан 5 жҥздіктен, 2 ондықтан және 4 бірліктен тҧрады. Бҧл кезде 5 ҥлкендеу салмақты болады және санның үлкен цифры деп аталады, ал 4 цифры кішкене салмақты болады да, осы санның кішкентай цифры деп аталады. Егер 524 санын қосынды тҥрінде жазатын болсақ: 5*10 2 +2*10 1 +4*10 0 Бҧл жазбадағы 10-саны санау жҥйесін негіздеуші. Санның әрбір цифры ҥшін 10 негіздеуші цифрдың орнына байланысты дәрежеленеді және осы цифрға кӛбейтіледі. Бірліктер ҥшін негіздеуші дәреже - нӛлге, ондықтар ҥшін – бірге, жҥздіктер ҥшін екіге тең және т.с.с. 42 Егер ондық сан бӛлшек болса, онда ол да қосынды тҥрінде оңай жазылады. Әрбір цифрдың бӛлшек бӛлігі ҥшін негіздеуші дәреже теріс және -1-ге тең - бҧл бӛлшек бӛліктің ҥлкен цифры ҥшін, ал бӛлшек бӛліктің келесі цифры ҥшін -2- ге тең және т.с.с. Мысалы, 384,9506 ондық саны мынадай қосындымен белгіленеді: 384,9506=3*10 2 +8*10 1 +4*10 0 +9*10 -1 +5*10 -2 +0*10 -3 +6*10 -4 856,25=8*10 2 +5*10 1 +6*10 0 +2*10 -1 +5*10 -2 12937,1=1*10 4 +2*10 3 +9*10 2 +3*10 1 +7*10 0 +1*10 -1 Осылайша, ондық санның кез келген цифрының салмағы - онның белгілі бір бҥтін дәрежесі, ал дәреженің мәнін сәйкес цифрдың позициясы бекітеді. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|