196
лар аясында фразеологизмдер компоненттерінің қосынды мағыналары
соңынана тұратын, əрі сол мағынаның толық жұмсалуына себеп болатын
бір сөз тұруы шарт. Мұндай сөздерді қазақ тілінде
сүйемел сөздер
деп
атадық.
Сүйемел сөздер фразеологизмдердің қатарына кірмейді. Олар еркін
қолданыста жүрген белгілі
бі
р сөз
дер тобы. Мысалы, жел аяқ, жел жет-
пейтін, табаны жерге тимейтін, алдына қара салмайтын
тіркестерінің
сөйлем ішінде нақты жұмсалына, мағынасын айқындай түсуге
жүйрік
сөзі сүйемел сөз ретінде тұрады. Сол сияқты
ат үсті, қалай болса солай,
нем кетті
тіркестері тек
қарау
етістігімен ғана тіркесіп, жұмсалады.
Немесе бір нəрсеге, кейде
кісіден көз алмау, ішіп-жеп бара жатыр,
жеп жібере жаздау, жеп жіберердей, көзі өңменінін өту, көзінің сұғын
қадау, оқты көзімен ату
– фразеологизмдеріне да
қарау
етістігі сүйемел
сөз ретінде тұрады» (Смағұлова, 1998, 41).
Сонымен, қазақ фразеологиясының синтагматикалық аспектілерін-
дегі:
ü
фразеологизмдердің тіркесімділік шектері,
ü
синтагмалық оралымдары,
ü
сүйемел сөздер
арқылы тұрақты тіркестрдің өте күрделі синагматикалық байланыстарын
айқындауға болады.
Мысалы,
Достарыңызбен бөлісу: