Зерттеудің мақсаты.
1. Ырғызбай Досханаұлының қандай
дәрілік өсімдіктерді қолданғанын талдау;
2.Емшілік қасиеті берілген ұрпақтары туралы мағлұмат беру;
3.Атақты емшінің тарихтағы алатын орнын қарастыру.
Зерттеу материалдары және әдістері.
Тарихи әдебиеттерді қарастыру, шежіре
тарихын Ырғызбай
Досханаұлның ұрпақтарына
сауалмана жүргізу арқылы
танысу.
Зерттеу нәтижесі.
Ырғызбай Досханаұлы дәрілік өсімдіктердің
қасиеттерін
жақсы
білген және дәрілік заттарды да жасай білген. Оның ішінде жемжебіл (Zingiber officinale),
бозбұға (curcuma), тікенжиде (hippophae), томардәрі (Veratrum lobelianum), жолжелкен
(Plantago major), долана (crataegus), түймешетен (Tanacetum vulgare) және
көптеген
табиғатта кеңінен таралған немесе сирек кездесетін өсімдіктер де кіреді. Осы өсімдіктердің
өсу мезгілін, оның мөлшерін, қандай ауруға қолданылатындығын жақсы білген. Алайда,
емшінің ерекше қасиеттерінің бірі ол ауруды дәл диагнозбен анықтап, алдын
-
ала болжам
жасай алатыны. Шежіре бойынша сауалнама көрсеткендей, Ырғызбай Досханаұлының
ұрпағы Сәрсенбайқызы Нұрғайша да өзінің емшілік қасиеттері болған деседі. Сынап
тұздарынан, өсімдіктерден дәрілер әзірлейтін. Емші дүниеге келген уақыттарда Қазақ
хандығында Абылай, Әбілпейіз сияқты хандары өмірден өтіп, Ресейдің ықпалы күшейе
түскен кезең болатын
.
Ырғызбай бала жасынан емдік өсімдіктерге қызығып, қыр
-
сырын
сол кезден
-
ақ жақсы түсінген. Атақты
ақын Абайдың әкесі Құнанбайдың өзін осы
Ырғызбай Досханаұлының емінен кейін шешек ауруынан құлан
-
таза жазылып кеткенін
айтады. Сол уақыттарда Құнанбайдың балалық шағы екендігі айтылады. Сонымен қатар
тарихтағы ұлы тұлға Абайдың атасы Өскенбай биді де ауруынан емдегені туралы мәлімет
айтылады.Сол
-
еміне
-
қанағаттанып, ризашылығын білдірген Өскенбай би емшінің інісіне
өз қарындасын ұзатады. Бұл тарихи оқиғалар Ырғызбай Досханаұлының білімді әрі
көреген екендігін көрсетеді.Сол уақытта қазақ қоғамында ондай сырқатты бірден емдей
алатын емшілер сирек кездесетін. Емші сырқат адамның тамырын ұстап, бет
-
әлпетіне
қарап аурудың түрін ажырата білуі де ерекше қасиеттерінің бірі болған.
Достарыңызбен бөлісу: |
