Графика. Орфография. Орфоэпия
жүктеу/скачать 2,09 Mb. Pdf көрінісі
|
Н.-Уәлиев-МОНОГРАФИЯ
| й
] және [ и ] дейтін екі түрлі дыбыс жоқ. Ай деп жазылса да, аи деп жазылса да оқылуы - [ аи ]. Мысалы, Айман, Иса деген сөздер латын графикасы бойынша бір ғана « » әрпімен A a , Isa болып жазылады. Орыс тілінің орфографиясының ырқымен магний, кальций, йога, йод, йота деп жазылған халықаралық терминдер ендігі жерде латын әліпбиі бойынша ag , a s , oga, o , o a болып таңбаланады. Тек шеттілдік қана емес, кию, күю, ою, кею, қою; сия, жая, қия, оя, жоя, тұщы, ащы, кеще сияқты қазақ тілінің төл сөздерінің жазылуында да қолданылылған [ йұу ], [ йүу ], [ йа ], [ шш ] сияқты бірнеше дыбысты бір әріппен берудің графемасы ретінде жұмсалған ю, я, щ әріптері , , o , , o ; s a, ja a, a, o a, jo a, shsh , ashsh , shsh түрінде орфографияланады. Нақтырақ айтсақ, сөз соңында және ортасында ию -мен берілетін сөздерде ю (йу) орнына у жазылады. Себебі екі и ( ) қатарлас келетіндіктен, екі - дің біреуі ғана жазылады. Мысалы, кию - (киу), қию - (қиу), ию- (иу) . Қалған жағдайда және бірбуынды сөздерде ю орнына йу жазылады. Мысалы, ою - о - ойу (о-йу), аю - а - айу (а-йу). Я әрпінің жазылуы . Жаңа әліпбиде бұл әріп жоқ. Сондықтан кирилше жазудағы я-ның орнына латыннегізді әліпбиде кейде a әріп тіркесі жазылады, кейде а жазылады. Сөз басында кездесетін Ясауи, япыр-ау, яғни, ядро, яһуди , т.б. сөздерде а -мен таңбаланады. Жаңа әліпбиде и мен й дыбысына бір ғана І әріптік таңбасы берілгендіктен және өзінен кейін а жалғасатын болғандықтан, оны дауыссыз й дыбысы деп танимыз, соған орай тасымалға бөлеміз. Мысалы, Iasa - I -s - , a - - . Сөз ортасында және сөз соңында з ияткер, қиямет, алдияр сияқты сөздерде и ( ) соңынан я ( а) жазылғанда екі « » қатар келеді. Сондықтан бір (и) түсіріліп жазылуы тиіс. Мысалы, z a r (зиаткер), a (қиамет), a ar (алдиар) деп жазылады. Демек, бұрынғы я орнында а жазылады. Сөз соңында кездесетін я -ға байланысты емле де нақ осындай болуы тиіс. Мысалы, мия - a (миа), автономия - a o o a (автономиа), биология - b o og a (биологиа), химия - h a (химиа), Әсия - s a (Әсиа). жүктеу/скачать 2,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|