Ж асыл мүктер класс тармагы - Bryales

Спорофитінің құрылысы күрделенген (кауашақтың аяғы жаксы дамыған, 
колонкасы толык, ерекше аппараты - перистома бар, ол споралардың 
таралуына 
септігін 
тигізеді), 
протонемасы 
д а 
күрделенген, 
жіпшелі, 
бұтактанған. Ішкі кұрылымы д а күрделі (карапайым өткізгіш шок-буда пайда 
болған (алғашқы буда, стель), жапырактын ортаңғы бөлігі көп қабатты. 
Негізгі өкілі көкек зығыры (Polytrichum commune), оның 
100 -д е н астам түрі 
белгілі, ал ТМ Д елдерінде 13 түрі кездеседі. М үктің сырткы пішіні зығырға, ал 
оньщ төбесінде орналасқан кауашағы отырған көкекке ұксайды. Сабактын 
жоғарғы бөлігіндегі жапырақтары жасыл, ал төменгі бөлігіндегілері - буырыл 
реңді. Топырақтағы тамырсабағы төселіп жатады, ал одан ризоидтар таралады. 
Дене мөлшерлері 10, 20-40 см. Бүл ТМД флорасындағы ең биік мүк. Ол екі 
үйлі өсімдік. Бір дараларының төбе ұш ында антеридия дамыса, екіншілерінде 
архегония дамиды. 
Олар дамығаннан сон, тамшылы-сулы орта болған 
жағдайда ұрықтану процесі жүреді. Қауашағының үсті түкті калпакшамен 
жабылған, кауашақтың ұзын аяғы бар, калпағы жэне споралардын шашылуын 
реттеп отыратын перистом - тісшелері болады. Ылғалды күндері тісшелері 
жабылып қалады да қауаш ақ ашылмайды. Қауашақтың ішінде кақпакқа дейін 
жететін толы қ колонка бар, оның айналасында ерекше ілмешектерге ілінген 
каптэрізді 
спорангийлер 
орналасады. 
Редукциялы 
бөліну 
нэтижесінде 
гаплоидты споралар түзіледі. Қауаш ақ пісіп жетілгеннен кейін қалпағы түсіп 
қалады да, какпағы аш ылады, перистом тісшелері ажырап, эпифрагма жарылып 
споралар шашылады. Қолайлы жагдайға тап болғаннан кейін олардан жіпшелі 
бұтактанған, 
торлы протонема дамып жетіледі. П ротонемада бүршік түзіліп, 
одан жас мүк өсіп шығады.
Ж асыл мүктердін практикалық маңызы: көпшілігі шымтезектүзушілер 
болып табылады, бірак шымтезек отын емес, тыңайгкыш ретінде колданылады; 
жинактаушы 
материал; 
малға 
төсеніш 
ретінде 
пайдалы; 
тіршіліксіз 
кеңістіктерде алғашкы тіршілік пионерлері. Сонымен катар жер бетін түгел 
жауып 
топы рак аэрациясын нашарлатады, бұл топырактын кыш қылдануына 
экеледі, ал ол өсімдік бірлестігіне зиянды эсер етеді.

жүктеу/скачать 3,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: