И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

сәннң - дин, аның - да, сениң - дә

жүктеу/скачать 10,59 Mb. Pdf көрінісі бет 50/167 Дата 25.02.2022 өлшемі 10,59 Mb. #133346

Бұл бет үшін навигация:

• -тын, -тін жүрнағы түрған көмекші етістіктен қалыптасқаны белгілі. Сөйлесетін, қайтатын

сәннң - дин, аның - да, сениң - дә,  т. б. Бүның  өзі септік жалғауларының қалыптасу кезеңі мен жолы әр түрлі екенін көрсетеді. Сондай-ақ  сөйлесетін,  қайтатын  деген  сөздердің қүрамындағы -а, -е көсемше тұлғалары да өз мағыналарынан  айрылып қалып, бүл жерде көсемше көрсеткіші бола алмай  түр. Тарихи жагынан келгенде, есімшенің  -тын, -тін  жүрнағы  түрған көмекші етістіктен қалыптасқаны белгілі.  Сөйлесетін, қайтатын  деген сөздер былай қалыптасқан:  сөйлесе тұрған - сөйлесе тұғын - сөйлесетін, қайта тұрган - қайта тұгын - қайтатын.  Көсемше жүрнағы  -а, -е  алғашқы негізгі  етістіктің құрамында өзінің грамматикалық мағынасында  жұмсалып, көмекші етістікпен (тұрған) тіркесіп, күрделі  етістік қүраған, кейін көмекші етістік түлғасын өзгертіп, бірте-  бірте ықшамдалып, жүрнаққа айналып кеткен кезде, көсемше  жүрнагы мағынасынан айрылып қалған, бірақ түсіп қалмай,  реликт түлға ретінде сақталып қалып қойған. Сондықтан да 40 қазіргі кезде оқулықтарда  жүктеу/скачать 10,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу: