Бағдарламасы аясында іске асырылды Russell Grigg becoming an outstanding primary school teacher

Кәсіби білім мен түсінік 
208
Бұл мұғалімнің сыныптағы әр баламен қалай қарым-қатынас ор
-
нату керектігін жақсы білгені анық. Ол үшін мұғалім оқушылардың 
дамуы туралы біліммен ғана шектелмей, олардың әртүрлі тақырып
-
тар бойынша қызығушылықтарын да білуге тиіс. Мойлз және басқалар
(2002: 131) ерте балалық шақтың үздік мұғалімдеріне «шыдамдылық», 
«төзімділік» және «әзілқойлық» секілді өзіндік қасиеттері тән екенін, 
оны әріптестері мен ата-аналар да бағалайтынын көрсетеді. Олар кіш
-
кентай балдырғандардың мектептегі алғашқы тәжірибелерін есте қа
-
ларлықтай жағымды әрі сынға толы сәттермен өткізуге тырысады. 
Олар әр баланы танудың қаншалықты қымбат екенін біледі, сондықтан 
олармен қарым-қатынас орнатуға уақытын да, күшін де аямайды.
Соңғы жылдары кіші мектеп жасындағыларды оқытуға деген бү
-
кіләлемдік қызығушылық айтарлықтай өсті, мысалы Жаңа Зеландия
-
ның «Te Whariki» және «Reggio Emilia» атты мектепке дейінгі тәрбие 
бағдарламасында (5.5-кестені қараңыз) қоғамның қолдауына, бай 
сенсорлық тәжірибе енгізуге, білім беру ісіне балалардың белсенді 
араласуына баса назар аударылуда. Біріккен Корольдіктегі тағылым
-
дамадан өтушілер Скандинавиядағы ерте балалық шақтағы балалар
-
дың көрсеткіштерін көріп, таңғалып қайтты. Алғашындағы қаржылық 
қиындықтарға қарамастан, Уэльс Қорының фазасы (DCELLS, 2008) не
-
гізінен, бейресми және ойынға негізделген тәжірибені жақтайтын пе
-
дагог мамандардың қызығушылығын тудырды. Қор фазасы белсенді 
оқуға, сөйлеуге және тыңдауға, балалардың өз жұмыстарын жоспар
-
лау мен талдауына мүмкіндік беріп, дағдыларын дамытуға баса назар 
аударуды көздейді.
2000 жылы Англияда 
Foundation Stage
деген кезең енгізіліп, ол рес
-
ми түрде бес жасқа дейінгі балалар үшін маңызды деп танылды (Basford 
and Hodson, 2008). Бірақ оған сын айтушылар да табылды. Ерте бала
-
лық шақ қоғамдастығындағылардың көпшілігі үкіметтің Уэльстегідей 
жұмысқа кешенді тұрғыдан қарайтын біртұтас бағдарламаның орнына 
алты бағытты қамтитын қолайсыз бағдарлама ұсынғанын айтып ша
-
ғымданды. Оқу нәтижесіне емес, оқу тәжірибесін сипаттауға баса назар 
аударылған 
Қор фазасына арналған бағдарлама нұсқаулығында 
біраз 
жеңілдіктер болды DfEE, 2000). Алайда ерте балалық шақтағы оқыту 
мақсаттарының өзгеріссіз қалғанына сын айтушылар көп болды. Мыса
-
лы, Солер мен Миллер (2008: 58) ерте балалық шаққа арналған бағдар
-
ламада бәсекеге қабілеттілікке басымдық берілген деп санайды: «Бас
-
ты мақсат – балалардың бәрін жеке дара дамытып, бәріне қолжетімді 
болу емес, жетістікке ұмтылып, шеберлікке негізделген мақсатқа қол 
жеткізе алатындарына көмектесу».
Жалпы алғанда, бітпейтін бастамалар ағыны мен саясаттағы өзге
-
рістер шиеленісті күшейте түседі. Англияның өзінде ғана 1998–2008 жж. 

Кәсіби білім мен түсінік 
209
аралығында ерте балалық шақта білім беруге қатысты «Үш баланың 
тууы» (DfE, 2002), «Түзету енгізілген базалық кезең» (2007 ж.) және «Ерте 
балалық шаққа кіріспе. Кәсіби мәртебе» атты тұжырымдамалар аясында 
кем дегенде жиырма жаңа саясат жүргізілді (Nutbrown 
et al., 
2008). Осы 
кезден бастап Тикель Ревью (2011) ерте балалық шақтың базалық кезе
-
ңінде білім беру мақсаттарының санын азайту арқылы білім беруді же
-
ңілдету қажеттілігін мойындады. Бұл ұсыныстар ерте балалық шақтың 
базалық кезеңінің (ЕББК) 2012 жылғы нормативтік-құқықтық базасын
-
да көрініс тапты. ЕББК кішкентай балдырғандар оқуға, ойнауға, дос болу
-
ға және өз ойын айтуға дайын дегенді білдіретін «мектепке дайындық» 
тұжырымдамасын негізге алды. Оның қағидалары мыналар:
y
әр бала – үнемі білім алуға ұмтылатын, икемді, қабілетті, өзіне сенім
-
ді, ерекше бала;
y
балаларға деген жағымды қатынас қана оларды күшті, тәуелсіз ете 
алады; балалар алған тәжірибесі өз қажеттіліктеріне саи� келетін, 
тәрбиеші мен ата-ана/қамқоршы арасында мықты серіктестік қа
-
лыптасқан оңтаи�лы ортада ғана оқып, дамиды; 
y
балалардың оқу, даму жолы мен қарқыны әртүрлі. Бұл құрылым ерте 
балалық шақтағы барлық балаларды, сондаи�-ақ ерекше білім алуға 
мұқтаж, мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту мен қорғауды қамтиды.
(DfE, 2012: 3)
Бұл қағидаларды дәйектейтін нанымды дәлелдер де бар. Мысалы, 
«Мектепке дейінгі білім беруді тиімді қамтамасыз ету» (Sylva 
et al.,
2004) 
атты зерттеу ата-аналарымен араласудың маңыздылығы мен мектепке 
дейінгі сапалы тәрбиенің балалар әл-ауқатына әсерінің тұрақты екенін 
көрсетті. ЕББК оқыту бағыттары туралы тұжырымдарды қамтитын 
«Ерте балалық шақтың базалық кезеңінде дамыту мәселелері» атты 
нормативтік емес нұсқау (Early Education, 2012) тарапынан қолдау тап
-
ты. Оқытудың басты яки негізгі бағыттарына, атап айтқанда, қарым-
қатынас және тіл, физикалық даму, жеке және әлеуметтік даму мәселе
-
леріне ерекше назар аударылады (5.2-сызба).
Шотландияда ерте балалық шақтағылармен жұмыс істейтін тәр
-
биешілер «Әр балаға дара тұлға ретінде қарау» (Scottish Government, 
2008), «Туғанға дейінгі кезеңнен үш жасқа дейін: Шотландия балала
-
ры мен отбасылары үшін оң нәтижелер (Learning and Teaching Scotland, 
2010)» атты ережелер жинағы мен қағидаларын басшылыққа алады: 
Бүлдіршіндер мен балдырғандар дені сау, алғыр, тәрбиелі, белсенді, 
сыйлы, жауапкершілікті, жаңалыққа ашық, ең алдымен қауіпсіз болуы 
керек. Бұл нәтижелер – балалар әл-ауқатының көрсеткіші. Ереже 4 қа
-
ғидатқа негізделуі керек:

Кәсіби білім мен түсінік 
210
y
балдырғанның жалпы әл-ауқаты мен денсаулығына, тамақтануы 
мен қауіпсіздігіне ықпал ететін ересек адам тәрбиесінде болу құқы
-
ғы; 
y
күліп қарсы алу, құшақтау, оң пікір аи�ту сияқты сенім қалыптасты
-
ратын қарым-қатынас; қауіпсіз, сенімді, өзіне таныс, жақсы көретін 
ортада оқу; 
y
балалар өзін қауіпсіз әрі керек екенін сезіну үшін олармен достық қа
-
рым-қатынас орнату, уақытын арнау, жанында болу, яғни қамқорлық 
таныту; 
y
баламен ақылдасу, оны іс-әрекетке араластыру, өз үлесін қосуына, 
сезімін білдіруіне, ои�ын аи�туына мүмкіндік беру, яғни оған құрмет 
көрсету.
(Learning and Teaching Scotland, 2010)
Солтүстік Ирландиядағы Базалық деңгей де (CCEA, 2006) осыған 
ұқсас қағидаларды негізге алады, онда оқуға практикалық, интерак
-
тивті және оңтайлы мүмкіндіктер жасауға баса назар аударылады.
Ерте балалық шақ саясатына байланысты риторикада көп ортақ пі
-
кірлер болса да, мектептер қабылдаған әдістемелердің айырмашылық
-
тары бар (5.5-кесте). Мысалы, Штайнер Вальдорф мектептері күрделі 
технологияларды орта мектеп жасына дейін қоя тұрып, «таза тәжірибе» 
ұсынуға тырысады. Бұл экранға тым көп қарау кіші мектеп жасындағы 
балалардың дамуына зиян деген пікірге негізделген. Технологияға де
-
ген мұндай көзқарас бұл мектептердің тексерістің үздік есебін алуына 
еш кедергі болмайды (мысалы, Глостердегі мектеп испекция қызметін
-
дегі Уинстоун мектебін қараңыз (School Inspection Service, 2009). Деген
-
мен баланың өз әлеуетін іске асыруда ерте балалық шақтың маңызды 
екенін көрсететін пікірлер де жиі кездеседі. Соңғы онжылдықтарға 
тән бастауыш білім беру стандарттарына негізделген бағдарламалар 
көптеген себептер бойынша сынға ұшырады. Себептердің бірі – білім 
беруге қарсы қозғалыстардың пайда болуы. Олар баяу білім беру, жал
-
пы білім беру және адами ауқымды білім беруді қамтиды, олардың 
барлығы мақсаттарға, тестілер мен жетістік деңгейіне негізделген оқу 
бағдарламасынан гөрі тереңдетілген оқуды жандандыруға ұмтылады
(Barker, 2012). Бұл қозғалыстар маргинал мүдделерді көрсеткенімен, 
қарапайым мұғалімдер өз ұмтылыстары мен басты философиясы тура
-
лы ой толғап, тұжырым жасауына болады. Балдырғандармен әңгімеле
-
суге уақыт бөлу, олардың қызығушылықтарын анықтау және оларға өз 
идеяларын іске асыруға мүмкіндік беру – ерте балалық шақ тәжірибесі
-
нің маңызды қағидаттары.

Кәсіби білім мен түсінік 
211
Арнайы бағыт
тар балалар
дың 
қоғам өміріне оңай ар
аласуына 
қаж
ет дағдылар мен білімді 
қамтиды. • Сауат ашу • Мат
ематика
• Дүние т
ур
алы түсінік
• Көрк
ем өнер және дизайн
Ерекше бала адамдармен, зат- тармен оқу
дың барлық бағыты 
бойынша тиімді оқу сипаты арқылы байланыс орнат
уға ты-
рысады. • ойын және зер
тт
еу
• белсенді оқу • ойлап табу және сыни тұрғы- дан ойлау
Балалар 
қарым-қатынас пен қоршаған ор
та жағда-
йында дамиды. 
Бұл әр о
тбасында өзін-
ше көрініс табады және ж
ек
е қауымдастықтар 
мен мәдениет
тер
ден 
көрінеді.
Бастауыш білім беру – ірг
етас 
қаланатын к
езең, бірлесе жұ-
мыс іст
еу басқа бағыт
тар бо-
йынша дамуға көмект
еседі.
• Жек
е, әлеумет
тік және эмо-
циялық даму
• Қарым-қатынас және тіл
• Физикалық даму

жүктеу/скачать 5,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: