Тақырыбы: Әлеуметтанулық зерттеулердің құрылымы және үрдістері

ақыл-ой операциялары түсініледі... іс жүзінде бұл құжаттың мазмұнын 
түсіндірудің, оны талқылаудың өзі».
Қалыпқа келтірілген 
әдіс - сапалы ақпаратты 
сандық 
көрсеткіштерге (қанша, 
уақыттың қандай кезеңіне) аудару, мұнда – 
контент-талдау – 
мәтіндік ақпаратты 
(газет, хат), фонетикалық ақпаратты (TV және радио хабарлары) 
сандық 
көрсеткіштерге аудару.
Мәтін мазмұнына контент-талдау немесе ғылыми талдау пайда болған кезден 
бастап мәтәндәк газет материалдарын зерттеу үшін пайдаланылады. Қазіргі кезде 
оның ерекшеліктерінің бірі мынада, ол бұқаралық ақпарат құралдарын зерттеу 
кезінде жиі қолданылады. Сонымен бітге ол құжаттарды: есептердің кез келген 
түрін, жиналыс, конференция, үкіметаралық келіссөздер, келісімдер хаттамаларын 
және с.с-ды талдау кезінде де қолданылады. Осы әдісті әр түрлі арнайы қызметтер 
жиі қолданады: ең құпия ақпараттың 80% соның көмегімен алынады.
Мәтін және оның мазмұны - контентт талдаудағы басты нәрселер. Зерттеуші 
мәтәннәі фактілерімен, оқиғалармен, осы мәтіннің материалдарын іріктеу 
принциптерін анықтайтын позиция, мүдде, ұстанымдар тұрғысынан 
анықтайтыннан басқа мәтіеді сөз етіліп отырған қарым –қатынастармен 
байланысын, негізінен неге ерекше назар аударылғанын, жаңылтпашта не 
жайында айтылғанын анықтайды.
Контент – талдау рәсімі талдау мәнін анықтаудан (социологиялық зерттеу 
мақсаттарына сәйкес), мәтіндік ақпараттан
 
талдау санатын – талдаудың 
мағыналық бірлігін (таудау бірліг – автордың сөзімен, пікімен айтылған мәтіннің 
бөлігі) анықтаудан тұрады. Содан кейін талдау санатын қолдануды есептеу жүреді. 
Есептеу бірлігі - мәтінде осы немесе басқа мағыналық бірліктің кездесуі (жиілігі) 
тұрақтылығы ; ақпарат көлемін белгілеу ( мәтінің алаңы, абзацтар, жолдардың 
саны, эфирдегі уақыты және с.с.). маман жариялау шрифтіне, газет бетіндегі 
орнына немесе теле және радиожаңалықтардағы орнына, материалға берілетін 
тональдылыққа және т.б-на назар аударады. 
Бақылау –
оқиға куәгерінің оқиға өтіп жатқан кездегі оқиғаны тікелей тіркеу әдісі.
 
Ол статистика әлсіз, бастапқы таным пункті ретінде бағдарламаны жасау 
кезеңінде; индивид пен топтардың сөйлесу, мінез-құлық формаларын зерттеу 
кезінде қолданылады. Мамандар бақылаудың мынадай түрлерін бөліп көрсетеді: 
бақылау зерттеушілердің зерттелетін оқиғаға араласпауынсыз жүзеге асырылған 
кездегі қалыпқа келтірілген және қалыпқа келтірілмеген, қосылған ( мысалы, 
социолог митингтің қатысушысы болады) және қосылмаған. Табиғи ортада, табиғи 
жағдайда және лабораторияда ( мысалы, әлеуметтік – психологиялық 
тәжірибелерде) жүретін далалық бақылау да кездеседі.
Социологиялық ақпаратты жинаудың ең бір ерекше және қиын игерілетін 
әдістерін эксперимент жатады. 
Эксперимент - 
`experimentum деген латын сөзінен 
шыққан - сынам, тәжірибе ) бақыланатын және басқарыланылатын жағдайларда 
жаңа білім алудың ғылыми әдісі. 
Табиғи 
( далалық, лабораториялық ) және 
ойша 
(үлгілік) түрлері бөліп көрсетіледі. 
Социологияда 
табиғи
эксперименттерді пайдалану адамдардан тұратын 
әлеуметтік зерттеу объектілерінің табиғатымен және зерттеушіден объектіге « 
зиян келтірмеу» деген моральдық норманы сақтауын талап етумен шектелген. 

Сондықтан көпшілік табиғи социологиялық эксперименттер шағын топтарда 
өткізіледі. Және әдетте әлеуметтік - психологиялық экспериментпен көптеген 
ұқсастықтары болады. 
Ойша социологиялық эксперименттер барынша кең таралған, мәні бойын олар 
статистикалық талдау әдістері қолданылатын әрбір ірі социологиялық зерттеуге 
қатысады, және әлеуметтік процестерде компьютерде үлгіге келтіру кезінде негізгі 
болып табылады. Мұндайда барынша тиімдісі объекті өлшемінің бір бөлігі 
қалыпқа келтірілген, ал басқасы қалыпқа келтірілген және формальді бөлігі 
диалогтық режимде өзара әрекет ететін тұжырымдама, сценарийлер, адамның 
құндылық бағдарлары түрінде ұсынылған үлгілеудің адам – машина жүйесі болып 
табылады. Үлгілік эксперименттер табиғи әлеуметтік эксперименттің 
стратегиясын барынша нақты анықтауға мүмкіндік береді, бірақ оны ауыстыра 
алмайды.
Дәлелдеменің логикалық құрылымы бойынша гипотеза сызықтық және паралельді 
болып бөлінеді. Сызықтық эксперимент талдауға бір ғана топ тартылуымен 
ерекшеленеді. Паралельді экспериментте бір мезгілде екі топ қатысады: бақылау 
және экспериментті.
Осылайша, социологиялық зерттеулердің нақты әдістерін пайдалану зерттеудің 
жағдайына, орны мен уақытына, мақсаты мен міндетіне, сондай-ақ оның түріне 
байланысты болады. 

жүктеу/скачать 320,93 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: