3
)-шалық, (-ша, -лық), -шама, (-ша, -ма
)
жұрнақтары сілтеу есімдіктеріне
жалғанып мөлшерлік үстеу тудырады. Мысалы
: соншама, соншалық,
мұншама, мұншалық, осыншама, осыншалық.
4
) -
шылап, -шілеп
жұрнағы есім сөздеріне жалғанып үстеу тудырады.
Мысалы:
жылқышылап, итшілеп, Асаншылап, Дүйсеншілеп
т.б.
5)-
дайын, -дейін, -тайын, -тейін
жұрнағы есім сөздеріне жалғанып үстеу
тудырады. Мысалы:
қырандайын, қасқырдайын, түлкідейін, құрақтайын,
бұлақтайын.
6
)-
ын, -ін
жұрнағы есім сөзлеріне жалғанып үстеу тудырады.Мысалы:
астыртын, үстіртін
.
ә) Көнеленген қосымшалар арқылы жасалған туынды үстеулер
.
Тілдегі кейбір есім сөздері белгілі септік жалғау тұлғасында
қолданыла
келе үстеу ретінде қалыптасып қалған . Мұндай үстеулерді ажыратып түбір
мен қосымшаға бөліп қарау дұрыс болмайды .Өйткені
ол сөздің құрамын-
дағы қосымша қазір сол сөздің бөлінбейтін
морфологиялық құрамына
айналған .Оған делел ондай үстеу сөздердің бір кездегі түбір толық есім
сөздерінше барлық септік жалғауларына қойылып септелмейді .
Тек сол
септік жалғау тұлғаларына тұрақталып үстеу болып қалыптасқан түрі
көнеленген жалғаулар делінеді. Белгілі есім сөздермен үстеу болып
қалыптасатын (көнеленетін) барыс,жатыс,шығыс,көмектес септік
жалғаулары
болып келеді .
Мысалы :
1) Б а р ы с с е п т і к ж а л ғ а у ы н ы ң к ө н е л е н у і н е н т у ғ а н
ү с т е у л е р :
алға, артқа, үске, асқа, жатқа, басқа, бірге, кешке.
2) Ж а т ы с е п т і к ж а л ғ а у ы н ы ң к ө н е л е н у і н е н т у ғ а н ү
с т е у л е р :
аррта, алда, үсте, күнде, жазда , қыста, түсте, жаңада,
баяғыда.т.б
3) Ш ы ғ ы с с е п т і к ж а л ғ а у ы н ы ң к ө н е л е н у і н е н т у ғ а н
ү с т е у л е р :
шалқасынан, етбетінен, жүресінен, төтесінен, қырынан,
лажсыздан, тосыннан, кеңінен, тікесінен.т.б.
4) К ө м е к т е с с е п т і к ж а л ғ а у ы н ы ң к ө н е л е н у і н е н т у –
ғ а н ү с т е у л е р:
жайымен, шынымен, ретімен, кезегімен, жөнімен т.б.
б)
Достарыңызбен бөлісу: