572 10 бөлім. Құрсақ қуысы ағзаларының клиникалық анатомиясы
10.4. Көкбауыр К өкбауы р сол ж а қ қ аб ы р ғал ар асты н да ж а т ад ы . А ғзан ы ң диа-
ф рагм алды ж ән е ви сц ералды беттері бар.
Д и аф р агм ал ы ң беті тегіс, ағзан ы ң бейнесін ң ай тал ай д ы . В исце
ралды бетінде көрш ілес а ғзал а р ға сәйкес беттерін аж ы р атад ы :
1) асң азан ды ң беті;
2) б ү й р ектік беті;
3) тоң іш е к т ік беті.
А сңазан беті — к ө к б ау ы р д ы ң ж о ғар ғы ш етін ен қ а ң п а ғ а дейін н е
месе асңазан — ш арбы м ай б ай л ам ы н а дей ін гі ж ер .
Б ү й р е к т ік беті — кө к б ау ы р ң аң п асы н ан төмен ж ән е а р ты н д а ж а
тады . Тоқ іш е к т ік беті деп — к ө к б ау ы р д ы ң ал д ы ң ғы ш етін айтады .
К өкбауы р п іш ін і со п ақ ш а немесе п р и зм а тәр ізд і әр тү р л і болады .
К өкбауы рды ң е к і ү ш ы бар:
1) алд ы ң ғы — қ аб ы р ғал ар д оғасы н а б ағы тталған ;
2) артңы — о м ы р тң алар ға ң ар аған ж а ғы .
К өкбауы рды ң е к і тү р л і п іш ін ін к ел тір у ге болады :
1) ңы сң а, ж а л п а қ , д и аф р агм алд ы д о м ал аң тан ған ;
2) ж ің іш к е , ү зы н , ди аф р агм алд ы беті с аң ы л ау тәр ізд і созы лған
түрі.
(10.14 а ,б сур ет т ер ). К өкбауы р (т а л а қ ) ск ел ето то п и я сы
( lie n ). К өкбауы р сол ң абы рға
доғасы ны ң асты нда IX ж ән е X I қ аб ы р ға ар ал ы ғы н д а о р н ал асқ ан .
Т алаң ты ң ж о ғар ғы ң ы ры V III қ аб ы р ғаға ж етед і, ал он ы ң төм енгі
ңы ры IX ң абы рғадан томен о р н ал асқ ан . Т ал аң ты ң орн аласуы дене
бітім іне ж оне к ө р ш і м үш елердің ң ал ы п тасу ы н а б ай лан ы сты .
Оның артң ы ш еті (б екітіл ген , ену ж о л ы ң иы н дау) ТІХ (1 2 % ),
Тх_хі (6 5 ,1 7 % ) деңгейінде, Тхп-деңгейінде (2 1 ,9 7 % ) орн аласады .
К ең ж ән е аласа к еу делі-б рахи ц еф алд ы адам дарда, к өкб ауы р
ж оғары ж ән е гори зон талды ж а тад ы . Т ал аң бүл кезде V III ңабы р-
ға мен X I қабы р ғал ар ар асы н а п р о ек ц и я л ан ад ы . Тар ж ән е биік
кеуделі-долихоцеф алды ад ам д ард а тал аң томен ж ән е в ер ти к ал д ы
ң ал ы п та (X ң абы рғадан X I ң аб ы р ғаға дейін) орн аласады .
К өкб ауы рд ы ң си н то п и ясы . К өкбауы р ж о ғар ы д а — д и аф рагм а-
ны ң төменгі бетін е; іш к і ж а ғы н а н — ң ар ы н к ү м б езін е; ар ты н ан — сол
ж аң бүй рекке ж ән е бүй рек үсті безіне; төм еннен — көлд ен ең іш е к к е
ж анасады . К өкбауы рды ң п іш ін і мен көлем і ә р тү р л і болы п к елед і.
Ол адам н ы ң ж асы н а ж ән е т о л ы қ ты ғы н а бай л ан ы сты . К ейде бөл-
ш ектенген кө кб ау ы р кездеседі. 4% ж а ғд ай д а ң осы м ш а к ө кб ау ы р
болады. К өкбауы рды алы п тастаған д а, ң осы м ш а к ө к б ау ы р л ар үл-
к ей іп , алы н ы п тастал ған м ү ш ен ің қ ы зм ет ін атқ ар ад ы .
Клиникалық анатомия
573 Көкбауыр ңабы рға —д и аф р агм ал ы қ синустан диф рагм ам ен
шектелген, сонды ңтан кө кб ау ы р ж а р аң а т ы н д а пл евр а ң уы сы да за-
ңымдалып, пневм оторакс дам уы м ү м к ін .