А. Амангелді, С. Симбаева
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Амангелди-Сембинова-готовая-к-печати
- Бұл бет үшін навигация:
- ІІ. Морфологиялық белгілері
- ІІІ. Синтаксистік қызметі
| ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК
(Неопределенная форма глагола (Инфинитив) І. Категориялық мағынасы Категориальное значение Тұйық етістік қимылдың атын білдіреді. Тұйық етістік етістіктің түбіріне -у жұрнағы жалғану арқылы жасалады: бар+у, жаз+у, оқ(ы)+у, ал+у. ІІ. Морфологиялық белгілері Морфологические признаки Тұйық етістік жаққа, шаққа түрленбейді. 1. Зат есімше түрленіп, зат есімнің жалғауларын (көптік, септік, тәуелдік) қабылдайды: келу, келудің, келуге, келуді, келуде, келуім, келуі, барулары, баруларына т.с.с. 161 2. Тұйық етістікке көптік жалғауы жалғанса, одан кейін тәуелдік жалғауы жалғанып қолданылады. Ескерту: Тұйық етістік формасы модаль сөздермен тіркесіп, біртұтас мағына бергенде, модальдық көрсеткішке айналып, модальдық мағына береді: баруы керек, келуге тиіс, жасауы қажет, білуі мүмкін дегендегі -уы керек, -уге тиіс, -уы қажет, -уі мүмкін форманттары – модальдық категорияның көрсеткіштері. Мұндай қолданыстағы тұйық етістіктің жұрнағы өз қызметінде тұрған жоқ. ІІІ. Синтаксистік қызметі Синтаксические функции Тұйық етістік сөйлемде әртүрлі сөйлем мүшелерінің қызметін атқарады: Бастауыш: Бір-бірімізге көмектесу – біздің міндетіміз. Жұмыс істеу қажет. Толықтауыш: Біз кездесуге келістік. Үйренуден жалықпа. Бізге тексеруді тапсырды. Анықтауыш: Жазудың дағдысын балалар тез меңгеріп алады. Пысықтауыш: Біз шомылуға барамыз. Балалар дүкенге оқулық алуға кірді. Баяндауыш: Оның ойлайтыны – мектепті жақсы бітіру. Бәрін білу керек. 1. Бұйрық райлы етістік іс-әрекеттің орындалуын талап ету мәнін, ал тұйық етістік іс-әрекеттің атауын білдіреді. Мысалы: бар – иди, бару – идти; айт – скажи, айту – сказать; сөйле – говори, сөйлеу – говорить. 2. Тұйық етістік жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|