Эмбриология

4.2. Жасушаның қурылымдық компоненттері
85
бар микротүтікшелердің ыдыратылуына әкеледі. Тубулиндердің деполи- 
меризациясы немесе полимеризацияның тежелуі температуранын төмен- 
деуінде де байкалады, бірак температуранын 37 °С дейін көтерілуінен сон 
микротүтікшелердің өздігінен жинакталуы кайта жүреді. Тубулиндердін 
деполимеризациясы және микротүтікшелердін жойылуы тірі жасушаға 
колцихиннін немесе суыктың әсерінде де жүреді.
Интерфазалық жасушалардың микротутікшелері
(
цитоқаңқасы
). Эукариот- 
ты жасушалардыңтүгелінежуығындаұзын тармакталмаған микротүтікшелерді 
көруге болады. Оның көп мөлшері жүйке жасушаларының, фибробласттардын 
және баска пішіндерін өзгерте алатын жасушалардың цитоплазмалык 
өсінділерінде аныкталады (4.16-суретті караныз). Цитоплазманың кызметтік 
маңызынын бірі жасушанын пішінін демеуге кажетті эластикалык, сонымен 
коса орныкты жасуша ішілік каркасты (цитоканканы) күрау болып табылады.
Тубулиндердің деполимеризациясына әкелетін колцихиннін әсері ке- 
зінде жасушалардын пішіндері күрт өзгереді. Егер өсінділі және жазык жа- 
сушаларды фибробласттардын культурасында колцихинмен өндесе, ол 
полярлығынан айрылады және бүріседі. Баска жасушалар да өзін тура осы- 
лай ұстайды: колцихин көз бұршағының жасушаларының, жүйке жасуша- 
арының өсінділерінің өсуін токтатады.
Жасуша ішілік канканы кұрай отырып, микротүтікшелер жалпы жасу­
шанын және онын жасуша ішілік компоненттерінің бағытталған коз- 
ғалысының факторы бола алады, өзінің орналасуымен әр түрлі заттарға 
және ірі кұрылымдардын орын ауыстыруына жылжу векторларын калып- 
тастырады. Микротүтікшелерді колцихинмен бұзу аксондарда зат тасыма- 
лын бүліндіріп, секрециянын блокадасына т.с.с. әкеледі.
Жүйке жасушасынын аксонында интерфазалык микротүтікшелерде 
рельстердің үстінде жүргендей, әр түрлі ұсак вакуольдер, мысалы, күрамында 
нейромедиаторлар бар синапстык көпіршіктер немесе митохондриялар жыл- 
жи алады. Бұл жылжулар микротүтікшелердің ерекше нәруыздар — трансло- 
каторлармен (динеиндер және кинезиндермен) байланыстарына негізделеді, 
ал олар, өз кезегінде, тасымалданатын субстраттармен байланысады. Микро- 
түтікшелер 
жасуша орталығының, кірпікшелердің, қылшықтардың
кұрамдык 
бөліктері болып табылады. Микротүтікшелердін бөлініп жаткан жасушалар 
үшін маңызы туралы кейіннен айтылады. Микротүтікшелер жүйесі центри- 
ольдермен байланысты дамиды, ол жерде тубулиндердін бастапкы полимери- 
зациясы және цитоканка микротүтікшелерінін өсуі өтеді.

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: