Жолмаганбетова Маржан Аманбайқызы

 
Алғашқы көмек.
 
Қанды сорған кенені қысуға немесе қатты сілкуге болмайды. Бұл 
тек энцефалитпен зақымдануды күшейтеді. Ең алдымен кене мен терінің төңірегіне май 
немесе сұйық май құйып, сөлден соң ұшына дәкі байланған пинцетпен немесе саусақпен 
ұстап, оны теріден баяу қозғалыспен алып тастау қажет. 
Басқа жағдайда кененің басы терімен түйіскен жерде жіпті ілгекпен байланады. 
Жіптің ұшын тартқанда оның ілгегі кенені ақырындап тартып шығарады.
Кенені алғаннан кейін шаққан жерінен қолды залалсыздандыру қажет. 
Зардап шегушінің хал-күйі бастың маңдай-самай тұсының ауруынан, әлсіздіктен, 
ыстықтан, бұдан кейін құсудан, құрысудан, көз бен естудің нашарлауынан төмендеген 
жағдайда, оны кешіктірмей емдеу мекемесіне апару қажет. Ыстық сумен жуындыруға 
болмайды. Зардап 3-14 күннен кейін байқалғанда оны шұғыл емдеу орнына апару қажет. 
Ыстық ванна қабылдауға болмайды. 
 
Бақылау сұрақтары: 
1.Улы өсімдіктермен уланудың алдын алу жолдары 
2. Жылан, қарақұрт, кене шаққанда көмек көрсету 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1. Первая медицинская помощь. В.М. Буянов., М., “Медицина” 1996. 
2. Санитар қыздар жасағын дайындауға арналған оқу құралы. Ред. басқарған П. А. 
Курцев. Алматы “Мектеп” 1993.
3. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. В.В. Шаховец., А.В. 
Виноградов., “Военные знания ” Москва-2000.
4. Жолмаганбетова М. А. Тіршілік қауіпсіздігі.-Алматы. 2004 
 
 
 
 
 
 
 
 

63 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Бейсенова Ә.С.,Самақова А.Б.,ЕсполовТ.И.,Шілдебаев Ж.Б. Экология және 

табиғатты пайдалану.-А.: Ғылым, 2004.-Б.324. 
2. Оспанова Г.С.,Бозшатаева Г.Т.Экология.-А.:Экономика, 2002. 
3. Сағымбаев Ғ. Экология негіздері.-А.Рбк,2005. 
4.Чигаркин А.В. Экологическое ресурсоведение.-А.: «Қазақ университеті», 2014.
5.Мамыров Н.Қ. т.б. Табиғатты пайдалану экономикасы.-А.:Экономика, 2005.
6. Андреева Т.А. Экология.-М.:Проспект,2006. 
7.Ишмұхамедова Н.Б.Экология негіздері бойынша білімді қалыптастыру мен 
дамытудың әдістемесі.-.:Ғылым,2006.198-205. 
8. Экологиялық энциклопедия/Ақбасова А.Ж. т.б. –А.,2007.-303 б. 
9. Экология, охрана природы, экологичекая безопастность. Под.ред. проф. Никитина 
А.Т. М.,2000 
10. Протасов В.Ф. Экология, здоровье и охрана окружающей среды в России: 
Учебное и спровочное пособие. М.,2001 
11. Закон Республики Казахстан в области чрезвычайных ситуаций. Алматы, 2002 г. 
12. Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғанысын ұйымдастыру және жүргiзу 
жөнiндегi нұсқаулық. Алматы қ, 2012 ж.
13.Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс бойынша сабақтарға 
арналған оқу құралы. Алматы қ,.2002 ж. 
14.Сборник материалов для подготовки руководящего состава по вопросам 
чрезвычайных ситуаций и Гражданской обороны. г. Алматы, 2013 г. 
15. Аварийно химически опасные вещества. Методика прогнозирования и оценки 
химической обстановки. Учебное пособие. В.А.Владимиров., В.С. Исаев., Москва-2000г.
16.“Тiршiлiк қауiпсiздiгi” жоғарғы оқу орындары студенттерiне арналған оқу құралы 
1-2 кiтап. Алматы қ., 2003 ж. 
17.Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс жөнiндегi материалдардың 
ақпараттық-әдiстемелiк жинағы. 2000-2004 ж. Қазақстан Республикасы Төтенше 
жағдайлар жөнiндегi Агенттiгi. 
19. Первая медицинская помощь. В.М. Буянов., М., “Медицина” 1996. 
20. Санитар қыздар жасағын дайындауға арналған оқу құралы. Ред. басқарған П. А. 
Курцев. Алматы “Мектеп” 1993.
21. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. В.В. Шаховец., А.В. 
Виноградов., “Военные знания ” Москва-2000.
22. Жолмаганбетова М. А. Тіршілік қауіпсіздігі.-Алматы. 2004 
23. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы: оқу құралы.-Алматы: 
Ғылым, 1997. кақ ауд. Көшкінбаев Қ.С. 
24. Мамбетқазиев Е., Сыбанбеков Ұ. Табиғат қорғау: оқу құралы. Алматы: Қайнар, 
1990. 
25. Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ 
географиясы мен экологиясы. Алматы: Қазақ университеті, 2000. 
26. Жатқанбаев Ж.Ж. Экология негіздері. Алматы. 2004.