Жолмаганбетова Маржан Аманбайқызы

56 
екінші қолды зардап шегушінің маңдайына қойып оның басын қысады сөйтіп тыныс 
жолдарына ауаның еркін өтуі үшін жағдай жасалады. 
Маңдайдағы алақанның саусақтарымен ауаның шықпауы үшін мұрынды жабады. 
Көмек көрсетуші өзінің ауызымен зардап шегушінің ауызын толығымен жауып оның 
тыныс жолдарына ауаны қаттырақ үрлейді, содан кейін зардап шегушінің шамалы ауа 
шығаруына мүмкіндік береді. 
Суға батушыны судан ессіз күйде алып шыққан кезде, алайда тыныс алуы мен
тамырлардың соғысы қанағаттанарлық болса оны аяқтарын 40-50
о
–қа етбетінен көтеріп, 
мүсәтір спиртін иіскетуге береді, аяқ-қол мен кеуде клеткаларын ысқылайды.
Суға батқан кезде немесе құтқарғаннан кейін бірден естің қысқа уақытқа жоғалуы
күрделі асқынулардың ықтималдығы туралы елеулі ескертулер екендігін есте ұстаған жөн. 
Зардап шегушіні бүйірлей жатқызған күйде алып кетеді. 
Зардап шегушіні жанталас немесе клиникалық өлім жағдайында алып шыққан
кезде еанимация шараларының кезектілігі төмендегіше болуы тиіс. 

ауыздың, мұрынның, қуыстарының құмнан немесе балшықтан тазарту; 

тыныс жолдары мен асқазаннан суды шығару; 

жасанды тыныс алдыру; 

қан айналымын қолдау. 
Жоғары тыныс жолдарын босату мынадай ретпен жүргізіледі. Ауыз қуысын тез 
қарап шығып дәкі салфеткасы оралған сұқ саусақпен алынбалы протезді алады, ауызды 
сілекейден, балшықтан тазартады. Бұдан кейін таңдай қуысының бөгде заттармен 
кептелгендігін анықтау үшін саусақты сақтықпен қозғалтады.
Тыныс жолдары мен асқазаннан су мен көбікті шығару, суға батушыны етбетінен 
жатқызып оны құтқарушы аяғын бүгілген тізесіне тірейді және кеуде клеткаларын
қысады, алайда бұл кезеңге бар-жоғы бірнеше секунд қана жұмсалуға тиіс. 
Алғашқы көмек кезіндегі жасанды тыныс алдыру «ауызға-ауыз», «мұрынға-ауыз» 
әдістерімен жүргізіледі. «Ауызға-ауыз» әдісімен жасанды тыныс алдыруды зардап 
шегушіні қатты жерге шалқалай жатқызудан бастайды. Бір қолды мойынның астына, 
екінші қолды зардап шегушінің маңдайына қойып оның басын қысады сөйтіп тыныс 
жолдарына ауаның еркін өтуі үшін жағдай жасалады. 
Маңдайдағы алақанның саусақтарымен ауаның шықпауы үшін мұрынды жабады. 
Көмек көрсетуші өзінің ауызымен зардап шегушінің ауызын толығымен жауып оның 
тыныс жолдарына ауаны қаттырақ үрлейді, содан кейін зардап шегушінің шамалы ауа 
шығаруына мүмкіндік береді. 
«Мұрынға ауыз» әдісін ем-дом жасау тәжірибесі болмаған жағдайларда, зардап 
шегушінің жағы қатты қысылған немесе жарақаттанған кезде қолданған дұрыс. Бұл 
жағдайда мұрын жолдары бос болуға тиіс. 
«Мұрынға ауыз» әдісімен жасанды демалдыруды жүргізу үшін мына әрекеттерді 
жасайды. Маңдайдағы қолмен басты артқа қарай бұрайды, екі –үш қолмен төменгі жақты 
жоғары көтеріп ауызды жабады. Ауызды сонымен қатар үлкен саусақпен де жабуға
болады. 
Ауызды зардап шегушінің мұрнына қойып оған ауа үрлейді.
Балаға жасанды тыныс алдыру кезінде ерінмен ауыз бен мұрынды қатар қамтиды. 
Ауаны ересектермен салыстырғанда азырақ үрлейді. Балалардағы тыныс алу жиілігі 
минутына 18-20-дан аспауы тиіс. 
Құрсақ төңірегінің қампайуы асқазанға ауаның барғанын көрсетеді. Алақанмен
сырқаттың басы мен мойын жағына қарай іштің төңірегін аударып алақанмен
сақтықпен қысады. 
Сильвестр әдісі
жиі қолданылады. Зардап шегушіні шалқалай жатқызып, кеуде 
клеткаларының төменгі бөлігіне бүктелген төсеніштен төсем қояды. Егер жасанды
тыныс алдыруды екі адам жүргізсе, онда олар зардап шегушінің кеуде клеткасының

57 
екі жағына тізерлей отырады. Олардың әрқайсысы бір қолымен зардап шегушінің
қолын иығының ортасына дейін апарады, ал екінші қолдарын саусақтың ұшынан
жоғарырақ ұстайды. Олар бір уақытта зардап шегушінің қолын көтереді және оның
басының артына қарай созады. Осы арқылы кеуде клеткасы кеңейіп, ауаның кіруіне
жол ашады. Бұдан кейін екі-үш секундтан соң зардап шегушінің қолын кеуде
клеткасына қойып оны қысады, сөйтіп ауаны шығарады. 
Осындай қозғалыстар минутына шамамен 16 рет жасалады. Егер жасанды тыныс 
алдыруды бір адам жасаса, ол зардап шегушіге тізерлей қарама қарсы тұрады, оның
қолын көтеріп осындай қозғалыстар жасайды. 
Шефер әдісі. 
Жасанды тыныс алдырумен қатар жүрек қызметінің қалыпқа түсуі
қоса жүргізіледі. Жүрек қызметінің тоқтауының басты белгісі –ұйқы күре тамыры 
соғысының байқалмауы. Тамырдың соғысын зерттеуге алғашқы үш жасанды ауа 
жұтқызылғаннан кейін жүргізіледі. Оның жоқтығы –жүректің жабық сылауының 
басталуына дабыл. 
Жүректің сыртқы сылауы кеуде клеткасының алдыңғы қалқасы мен омыртқа 
арасындағы жүректі ырғақты қысу арқылы жүргізіледі. Жүректің жабық сылауын
жүргізу үшін зардап шегушіні қатты тегіс жерге жатқызады, оның басы қозғалмау үшін 
иығының астына қатты зат қояды. Көмек көрсетуші зардап шегушінің сол жағынан 
тұрады, қолын семсер тәріздес талшықтан екісін биік етіп кеудеге қояды. Бір саусақты 
кеудеге тікелей, екіншісін кеуденің үстіне жапсарлас қояды. 
Сылау кезінде иық белдеуінің бүкіл ауырлығымен қысым жасау үшін қолдар 
созылуға тиіс. Құтқарушы омыртқаға қарай бағыты бойынша кеудені жанши қысады, ол 
жағдайда кеудені 3-4 см қысады. Әрбір жанши қысудан кейін қолды кеудеден алмай 
босаңсытады. Мұндай қозғалыстар минутына 60-тан кем болмауы тиіс. 
Жүректің жанама сылауы жасанды тыныс алдырумен үйлесімді жүргізіледі. Бұл 
жағдайда зардап шегушіге көмекті екі адам көрсетеді. Біріншісі жүрекке жанама сылау 
жасайды, ал екіншісі «мұрынға ауыз» әдісімен жасанды тыныс алдыру жүргізеді. Ауа 
шығарған кезде кеуде клеткасын қысуға болмайды. Бұл шаралар кезекпен жүргізіледі. 
Ауа шығарған кезде кеуде клеткасын төрт-бес рет қысу, одан кейін ауаны кеудеге 
үрлеу (ауа жұту) жүректің жанама сылауымен үйлесімді жасанды тыныс алдыру 
клиникалық өлім жағдайындағы адамды реанимациялаудың (тірілтудің) қарапайым әдісі 
болып табылады 
Бақылау сұрақтары: 
1. Суға кеткен адамға қандай көмек көрсетіледі? 
2. Қолдан тыныс алдыру әдісі қалай жүргізіледі? 
3. Сильвестр әдісі мен Шефер әдісін қолданудың тиімділігі 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1. Первая медицинская помощь. В.М. Буянов., М., “Медицина” 1996. 
2. Санитар қыздар жасағын дайындауға арналған оқу құралы. Ред. басқарған П. А. 
Курцев. Алматы “Мектеп” 1993.
3. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. В.В. Шаховец., А.В. 
Виноградов., “Военные знания ” Москва-2000.
4. Жолмаганбетова М. А. Тіршілік қауіпсіздігі.-Алматы. 2004 

жүктеу/скачать 1,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: