Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
| Антиноцицепциялық жҥйе.
Ауыру туындату жҥйесіне қарсы антиноцицепциялық жҥйе бар. Ол жҧлында және мидың барлық бӛліктерінде орналасқан және патологиялық ауыру сезімін азайтуға немесе мҥлде жоғалтуға бағытталған. Оның әсері әлсірегенде тіпті болар- болмас ауыру туындататын ықпал қатты ауыру сезімін 709 туындатады. Антиноцицепциялық жҥйенің әлсіздігінде оны кҥшейтетін қосымша ықпал қажет болады. Сол себептен мидың антиноцицепциялық қҧрылымдарын электрмен тікелей демеу арқылы ауыр патологиялық ауыру сезімін жоғалтады. Кӛптеген ауру сезімін азайтатын дәрі-дәрмектер (аналгетиктер), ноцицепциялық нейрондардың синапстары арқылы қозу ҥрдісінің ӛтуін бӛгеумен қатар, антиноцицепциялық жҥйенің белсенділігін кӛтереді. Дененің белсенді нҥктелерін (инемен) қоздыру да осындай жолмен ауыру сезімін жоғалтады. Электр ағынымен жҧлындағы «қақпа механизмін» сергіту арқылы шеткері тіндердің бҥлінуінен пайда болатын ауыру сезімдерін азайтуға болады. Антиноцицепциялық жҥйенің әрекеті эндогендік жҥйкелік пептидтер мен медиаторлардың қатысуымен болады. Олардың ішінде апиындық жҥйкелік пептидтердің маңызы ӛте ҥлкен. 1973 жылы мида және жҧлында радийбелсенді изотоптармен таңбаланған морфинді, апиынды т.б. байланыстыратын арнайы рецепторлар болатыны ашылды. Бҧл рецепторлар «апиындық рецепторлар» деп аталынады. Морфин мен оған сәйкес заттар бҧл рецепторлармен байланысса, ауыру туындататын медиаторлардың шығарылуы азаяды және ноцицепциялық серпіндердің миға ӛткізілуі тежеледі. Осыдан ауыру сезімі азаяды. Апиындық рецепторлардың болуы организмнің ӛзінде морфинге сәйкес эндогендік заттардың ӛндірілетінін кӛрсетеді. 1975 жылы осындай заттардың мида (гипоталамус пен гипофизде) ӛндірілетіні дәлелденді. Бҧл заттар эндорфиндер (эндогендік морфин) деп аталады. Олар олигопептидтер (шағын пептидтер). Артынан осындай олигопептидтердің басқа тҥрлері ашылды және энкефалиндер деп аталды. Қазіргі кҥні эндорфиндердің бірнеше тҥрлері белгілі: бета- эндорфиндер, динорфиндер, неодинорфиндер, энкефалиндер т.б. Бҧл олигопептидтер қан мен жҧлын сҧйығына тҥсіп, ноцицепциялық серпіндердің миға ӛтуін тежейді. Оларды байланыстыратын апиындық рецепторлар да әртҥрлі болатыны белгілі: (мю, сигма, дельта, епсилон, каппа) рецепторлар. Морфин негізінен мю - рецепторларымен, энкефалиндер - дельта - рецепторларымен, бета-эндорфиндер - епсилон - рецепторларымен, динорфин мен неодинорфиндер - каппа - рецепторларымен байланысады. Осылардың нәтижесінде ауыру сезімі азаяды немесе жоғалады. Егер адамда апиындык, рецепторларды олигопептидтермен байланыстырмай басқа заттармен (налоксон) алдын ала бӛгеп тастаса, онда ауыру сезімталдығы қатты кҥшейеді. 710 Солармен қатар, ауыру сезімін мына заттар азайтады. ● полипептид – нейротензин ОЖЖ-нде кӛптеп тҥзіледі және ӛте қуатты ауырусынуды басатын зат болып есептеледі. ● серотонин біршама ауырусынуды азайтатын әсер етеді. Сопақша мидың серотонинергиялық нейрондарының ауыру туындататын серпіндерді тежейтін қабілеті бар ● адреналин ауырусынуды басатын әсер етеді. Мәселен, жарақаттанған немесе жараланған адамдар.еттің қызуы кезінде ауыру сезімін байқамайды. жүктеу/скачать 6,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|