Әлем музейлерінің тарихы оқу құралы

Т.Н. Мұхажанова 
71 
Екінші дҥниежҥзілік соғыс кезінде кӛптеген экспонаттар 
қауіпсіз жерге кӛшірілді. Музей ғимаратындағы залдар мен 
кітапхананың оқырман залындағы кҥмбез де қиратылды.
Музей коллекцияларын бӛліп қарастыратын болсақ, ежелгі 
Египет музей жинақтары әлемдегі ірі қорлардың бірі болып 
саналады. Онда 66 мыңнан астам экспонаттар бар. Хроноло-
гиясы б.з.д 4-3 мың жылдықтар. Музейдің ең бай бӛлімінде: III 
Тутмостың гранит басы, граниттен жасалған III Аменхотептің 2 
мҥсіні (шамамен б.з.д. 1400 ж.), фараон II Рамсестің мҥсін ӛнері 
(шамамен б.з.д. 1250 ж.) бар.
Залдардың біріне кіре берісте Розет тасы (шамамен б.з.д 196 
ж.) қойылған. Қара базальт тақтасын 1794 жылы Розеттен жа-
қын жерден француз әскерлері тапты. 1822 жылы Жан-Франсуа 
Шампольон египеттік жазулардың сырын ашты.
Египеттік коллекцияларда әлемді әдеби шығармалармен, қҧ-
дайшылық, діни мифтер мен гимндерімен, заңмен таныстыра-
тын шамамен 800 қҧжаттары жинақталған. Сонымен қатар мҧра-
жайда 180 тараудан тҧратын магиялық сиқырлау, яғни «Ӛлілер 
кітабы» сақталған. Ең кҥшті ҥлгілері суреттермен, заставка-
миниатюралармен безендірілген. Бҧл бӛлімде, керамика, әйнек 
қҧмырасы, зергерлік қолӛнер бҧйымдар қойылған.
Мҧнда 100 шақты ағаш саркофактар, жақсы сақталған мҥр-
делер, сонымен қатар қасиетті аңдардың мҥсіні, Фаномдық кес-
кіндер бар. Жинақта 31 портрет орналасқан. Оған Артемидор-
дың кескіні (ІІ ғ. басы), Эр-Рубайяттан шыққан жас келіншектің 
кескіні (ІІ ғ.) және Хавар ер адам кескіні (ІІ ғ. басы) т.б. жатады. 
Алдыңғы Азия ӛркениеті
 
Таяу Шығыстағы ежелгі ӛркениет-
тің шығармаларынан тҧрады. Олар: Шумер, Аккад, Вавилон, 
Хет патшалығы, Ассирия, Урарту, Сирия, Палестина, Финикия, 
Шығыс Авария, 6-5 мың жылдықтан б.з.д. VІІ ғ. ежелгі Иран 
Ағылшын археологы Остин Генри Лэйярд (1817-1894 жж.) б.з.д. 
883-873 жж. қҧрылған және бедерлі мҥсіндермен әшекейленген 
Нимрудтан 
Ашшурнасираналдың
солтҥстік-батыс сарайын тап-
ты. Сарайға кіре берісте бҥркіттің қанаттары бар, адам басты
ӛгіз тҧр.
Ассириялық ӛнердің басты жетістігіне (б.з.д. ІХ-VІІ ғ.ғ.) 
ҥлкен бедер жатады. Тас панельдер ассириялық патшалардың 
сарайын безендіріп тҧрған. Кӛптеген қантӛгіс шайқастар 

Әлем музейлерінің тарихы 
72 
қойылды. Мысалы: қҧдайларға арналған бҥркіт басты, қанатты 
қҧдайлар 
қойылымы. 
Ірі 
аңшылық 
қойылымдар 
ассириялықтардың сҥйікті кӛңіл кӛтеру ісі болып табылады. 
Мысалы: жаралы арыстан, ӛлі арыстан, жабайы есектерге 
аңшылыққа шығу, темір тордан шыққалы тҧрған сияқты 
арыстан. 
Кӛне бӛлімі әлемдегі ең ҥлкен коллекцияларға, яғни саз 
тақтайшаларға жазылған сына жазулары б.з.д. ІІІ-І мың жыл-
дықтардағы Месопотамияға арналған. Музейдің намысы болып 
дҥниежҥзіне белгілі Ниневиядағы Ашшурбанапал патшаның кі-
тапханасы (б.з.д. VІІ ғ.) болмақ. 
Ежелгі Греция мен ежелгі Рим ӛнерінің музей коллек-
циялары Эгейдің ескерткіштерінен (б.з.д. ІІІ-ІІ ғ.ғ.) басталып, 
Рим империясының шығармаларымен аяқталады. Гректің архаи-
касы (б.з.д. VІІ-VІ ғғ.) алып мҥсін ӛнерімен, яғни Дидимдегі 
Апполон, Стрэнгфоурдтағы Апполон ӛнерлерімен танымал. 
Әсіресе гректердің классикалық ӛнерлері (б.з.д V-IV ғ.ғ.) кӛр-
меге қойылған. 1801 жылы Тҥркиядағы Британ елшісі лорд 
Джейме Брюс Элгий (1811-1863 жж.) Лондоннан Парфенонның 
әшекейленген мҥсін ӛнерін әкелді. Қазір музейде 15 метон 
сақталған және 17 қатты бҥлінген ескерткіштер бар.
Ежелгі Грекияның керамикалық коллекциялары: Эксекия-
ның қара мҥсіні (шамамен б.з.д. 525 ж.), Эпистеттің қызыл 
мҥсінді тағамы (б.з.д. V ғ. соңы), Панифеялық амфора (б.з.д. 
525-520 жж.). Ежелгі Римнің ӛнерлері ішінде Рим император-
ларының кескіндері жақсы сақталған: император Августың бас 
мҥсіні (І ғ. басы), император Адрианның кеудесі (117-131 жж.).
Орта ғасылар мен қазіргі заман бӛлімі:
Бҧл бӛлім ХІХ ғасырға дейінгі ерте христиан ӛнерімен 
таныстырды. Саттон-Худан табылған қайықтағы ағылшын-
саксондық корольдерінің VІІ ғасырдағы жерлеу рәсімі болып 
саналады. Сонымен қатар алтын әшекейлер, қару-жарақтар, 
кҥміс ыдыстар т.б. табылды. Әйнектен жасалған Кристалл 
Лотаря (ІХ ғ. ортасы) ойып жасалған ӛнер тҥріне жатады. Ол 
франк королі Лотаряның (954-986 жж.) бҧйрығы бойынша 
жасалған. Ерте христиандар ескерткіштерінің коллекциялары: 
ағылшын және француз королінің алтын кубогі (шамамен 1380 
ж.), морждың сҥйегінен жасалған шахмат мҥсіндері (ХІІ ғ.), 

Т.Н. Мұхажанова 
73 
алтын бҧйымдар (қҧмыралар, брошкалар), ортағасырлық 
әскерлердің қару-жарақтары. Жиналған керамикалар мен 
әйнектер – бҧлардың бәрі Веджвуданың жҧмыстары. Тағы бір 
бӛлігі әлемге белгілі сағаттардың коллекциялары. Крепостық 
Страсбургтың сағаты (1589 ж.), кеме тҥріндегі сағат (1580 ж.), 
қалта сағаттар, т.б. 
Этнография бӛлімі; Африка, Азия, Австралия, Мҧхит арал-
дары халықтарының материалдық және рухани мәдениетімен 
таныстырады. Музей залынан сәндік тігіндерді, әшекейлерді, 
дәстҥрлі маскалар мен қҧмыраларды кӛруге болады. Америка, 
майя, ацтек халықтарының жасаған бҧйымдарымен: Шипо-
Титек қҧдайының маскасымен, Шочипилль қҧдайының ескерт-
кіштерімен, Кинолькоат қҧдайының маскасымен белгілі. 
Музейдің басты қоры капитан Куктың саяхаты кезіндегі тапқан 
олжаларымен толық.

жүктеу/скачать 1,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: