§ енді-ипульсті түрлендіргіштер (ЕИТ)

мехникалық сипаттамалары жағынан тұрақты тоқ қозғалтқыштарына ұқсас
вентильді қозғалтқышты қолдану тиімді деуге болады.
Тұрақты тоқ қозғалтқышты ҚМ-де тəуелсіз қозуы бар жəне
электромагниттік қозғалтқыштар көп қолданылады. Түрлендіргіш ретінде
сызықты мехникалық көрсеткішпен жəне кең реттеу диапазонмен қамтамасыз
ететін кең импульсті түрлендіргіштер қолданылады. Мысалы, 100000:1 дейін
жылдамдықты реттеу диапазоны бар, 100 Гц өткізу жолағы бар жəне 10 есе аса
жүктеу қасиеті бар электроқозғалтқыштар белгілі.
Г
ГПН
БСС
РИ
У
ШИП
УК
11.3-сурет. ЕИТ басқару жүйесі
Микропроцессорық басқару құрылғысының шығыс порттарының қуаты
төмен екені белгілі (100 мВт), сондықтан олар тікелей орындаушы құрылғыны
басқара алмайды. Енді-импульс түрлендіргіштерін пайдалана отырып
қозғалтқышқа қорек көзін қосып қана қоймай, қажет болғанда бұрылу бағытын
өзгерте отырып қозғалтқыш білігінің бұрылу жылдамдығын реттеуге мүмкіндік
береді. Кірісіне басқару кешенінен сигнал берілетін ЕИТ-де өзінің басқару
жүйесі болады (11.3-сурет). ЕИТ-тің басқару жүйесі генератордан (Г),
аратəріздес кернеу генераторы (АТГ), салыстыру сұлбасы (СС), импульстарды
үлестіруші (ИҮ) жəне күшейткіштен (К) тұрады. Үлкен қуаттарды басқару
кезінде (>100 Вт) БҚ мен ЕИТ арасында тікелей электрлік байланысы болмауы
қажет. Себебі, біріншіден ЕИТ бөгет көзі ретінде БҚ əсер етпеуі қажет,
екіншіден тесіліп өту кезінде электрлік байланыс арқылы қорек көзінің жоғары
кернеуі БҚ зақымдауы мүмкін. Бұл мəселені шешу үшін ИҮ пен Т арасына
галваникалық түйінді енгізеді, мысалы, басқару сигналдары оптотранзисторлар
арқылы беріледі. Жəне де жұмыс кезінде қауіпсіздік пен сенімділікпен
қамтамасыз ету үшін, ЕИТ электрлік сұлбаларды құрастырған кезде қуатты
жоғалтудан сақтануды алдын-ала ескереді. 4.12-суретте ЕИТ-тің қарапайым
сұлбасы келтірілген.

u1
VT2
VD1
TK1
VT1
VD2
TK2
u3
u2
u4
TK3
VT3
VD3
TK4
VT4
VD4
DC
Machine
11.4-сурет. ЕИТ-ның қысқартылған сұлбасы
Бұл сұлбада ТК1-ТК4 транзисторлық кілттері бар (суретте олар штрих-
пунктирлі сызықпен қоршалған). Транзисторлық кілттер VT1 – VT4
транзисторлардан жəне оларға паралелльді VD1-VD4 диодтар қосылған, олар
кілт жабылған кезде тоқтың ағымдық контурын жасау үшін жəне асажүктеуден
сақтандыру үшін қажет. ТК басқарудың екі түрі бар: симметриялы жəне
симметриялы емес. Симметриялы əдіс кезінде ТК1, ТК4 жəне ТК2, ТК3
жұпталып жəне фазаға қарсы жұмыс істейді. Симметриялы емес əдіс кезінде
ТК3 жəне ТК4 фазалық топтың транзисторлық кілттері қайта қосылады, ТК1
кілті ашық жəне қаныққан, ал ТК2 кілті жабық. ТК3 жəне ТК4 транзисторлық
кілттері қарсы фазада қайта қосылады. Симметриялы əдіс шығысында
екіполярлы өзгеріспен қамтамасыз етіледі. Симметриялы емес басқару керісінше
жүктемеде бірполярлы кернеуді береді.
Енді-импульс реттеуі кезінде қозғалтқыш якорінің кернеуінің
U
с
орта мəні,
амплитуданың өзгеріссіз мəні
U
кезінде оң
(t
1
)
жəне кері (
t
2
) импульстардың
ұзақтығы арқылы реттеледі. Осыдан:
T
Ut
Ut
U
c
2
1
-
=
,
мұнда
Т
=
 t
1
+ t
2
–
кернеудің өзгеру аралығы.
Егер біркелкі қосу ұзақтығын
g
=
t
1
/Т
арқылы белгілесек, онда келтірілген
формуланы келесідей жазуға болады:
)
1
2
(
-
=
g
U
U
c
.
Бұдан шығатыны,
g
=0,5 кезінде якордің орта кернеуі нольге тең.
g
>0,5 кезінде кернеу U
c
>0 болады, яғни
t
1
үлкен жəне якорь үймегі оң
бағытта айналады.
g
<0,5 кезінде кернеу U
c
<0болады, яғни кернеу абсолюттік мəні бойынша
t
2
үлкен болады жəне якорь үймегі қарама-қарсы бағытта айналып реверс
жасайды.
Электромеханикалық ҚМ-нің ерекше тобына қадамдық қозғалтқыштарды
келтіруге болады. Ең көп таралған қадамдық ҚМ-нің екі түрі бар. Бірінші ҚМ
қозғалтқышында тұрақты магнитті роторы бар. Бұл жағдайда статор орамынан
шыққан магнитік өріс пен ротордың қозу өрісінің əсерлесу нəтижесі

қолданылады. Қадамдық ҚМ-нің екінші түрінде магниттік кедергінің ауалық
саңылау бойындағы айнымалысы жəне қозбаған роторы бар қозғалтқыш
қолданылады. Осыдан магнитті жұмсақ темірден жасалған қозбаған ротордан
жəне статордың орамының арасынан шыққан магниттік өрістерге соленоидті
өзара əсер ету қағидасы қолданылады. Қадамдық қозғалтқыштың негізгі
ерекшеліктерінің бірі аз жиілікте жұмыс істеген кезде позициялану қатесі
болмайды. Бір қадамда кеткен қате, қадам саны көбейген сайын өспейді. Əдетте
қадамдық ҚМ қозғалтқыштарына кіші қадамды өтеу жəне импульстің жиілігін
көбейту талаптары қойылады. Қадамдық ҚМ-де тұйықталмаған басқару жүйесі
болады. Импульстер генераторларынан пайда болған импульстар ИГ МПС
қалыптастырушыға ФИ қажетті түрге келеді жəне импульстер таратушысына
түседі. Қуат күшейткіштері (ҚК) қадамдық қозғалтқыштың (ҚҚ) орамын
қоректендіреді.
ҚМ үшін қадамдық қозғалтқышты таңдау кезінде импульс жиілігі 300
имп/с аспаған жағдайда белсенді қозғалтқыш (1 көрініс) қолданатын дəл
нақтылықты қамтамассыздандырады. Айнымалы магнитті кедергісі бар
қадамдық қозғалтқыштың басқа түрі нақты бекітуді қажет етпеген жағдайда
жəне импульс жиілігінің саны 1200 имп/с аспаған жағдайда қолданылады.
Негізгі əдебиет: 1 [77-87].

жүктеу/скачать 1,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: