ҚАРАПАЙЫМ МАТЕМАТИКАЛЫҚ ҰҒЫМДАРДЫ

249 
эстетикалық тәрбие беруде. Ойын барысында балалар өзін еркін 
сезінеді,балалардаң ізденімпаздық, тапқырлық әрекеті байқалады. 
Математикалық тәрбие мен білімсіз дүниені танып білу мүмкін емес, 
барлығы осы математикадан бастау алады. Математика дарынды адамдарға 
ғана тиесілі емес, оны үйрену кімнің де болса қолынан келеді, өйткені, 
математика біздің өмірмен тікелей байланыста. Баланың ақыл- ойы жан - 
жақты тәжірибені тез сіңіріп қана қоймайды, осымен қатар , математикалық 
білімі де дами бастайды. Сондықтан, баланың ақыл- ойы мен математикалық 
қабілеттік сезімін дамыту үшін, балабақшада Кюизенер таяқшалары әдісін 
қолдануға болады. 
Белгиялық бастауыш мектебінің ұстазы Джорж Кюизенер балалардағы 
математикалық дағдыларын дамытуға арналған әмбебап оқу құралын 
жасады.
Кюизенер таяшалары - «түстердің сандары», «түстердің таяқшалары», 
«түстердің белгілері» деп аталған санақ таяқтарының жиынтығы. Жиынтықта 
он түрлі түсті және ұзындығы 1-10 см төртқырлы таяқшылар бар. Ол 
Кюизенер таяшаларының ұзындығын да бірдей, түсін де бірдей етіп 
белгілеп, белгілі бір санды көрсететіндей етіп жасалған. Таяқшаның
ұзындығы неғұрлым ұзын болса, ол соғырлым үлкен сандық мәнді білдіреді. 
116 таяқшадан тұратын жеңілдетілген жиынтықты пайдалануға болады. 25 ақ 
түсті таяқша, 20 қызғылт, 16 көк, 12 қызыл, 10 сары, 9 күлгін, 8 қара, 7 
қызғылт, 5 көк және 4 қызғылт сары түсті. 
Кюизенер таяқшалары 1 жастан 7 жасқа дейінгі балалардың сабақтарына 
арналған. 
Түсті таяқшалар ойынының міндеттері: Кюизенердің санауыш таяқшалары 
балаға жүйелілік тұжырымдамасын, санның кұрамын, «көп», «оң жақтан», 
«арасындағы», «ұзын», «жоғары» және басқа да көптеген қарапайым 
қатынастарды қалыптастыруға мүмкіндік беретін көпфункцияналды 
математикалық кұрал болып табылады. Жинақ балалар шығармашылығының 
дамуына , қиялдың дамуына, когнитивтік белсендікке, жақсы моторикаға, 
визуалды тиімді ойлауға, назар аударуға, кеңістік бағдарға және қабылдау, 
комбинаторлық , дизайнерлік қабілеттерге ықпал етеді. 
Бастапқы кезеңде Кюизенердің санауыш таяқшалары ойын материалы 
ретінде пайдаланылады. Балалар таяқшалармен қарапайым ойындар 
ойнайды, түстерімен, өлшемдерімен және пішіндерімен танысады. 
Екінші кезеңде таяқшалар жас математиктер үшін оқу кұралы ретінде жұмыс 
жасайды. Мұнда балалар сандардың жұмбақ әлемінің заңдарын және басқа 
математикалық тұжырымдамаларын түсінуге үйренеді. 
Кюизенердің санауыш таяқшаларын пайдаланатын ойын түрлері: 
- Таяқшамен танысамыз. Баламан бірге барлық таяқтарды тексеріп,ұстаңыз, 
түртіңіз, оларға түсі мен ұзындығын айтыңыз. 
- Алдымен оң қолыңызға, сосын сол қолыңызға мүмкіндігінше көбірек 
таяқша алыңыз. 

250 
- Ұшақ жолдарын, қоршауларды, пойыздарды, квадраттарды, 
тіктөртбұрыштарды, жиһаздарды, әртүрлі үйлерді, гараждарды 
таяқшалармен құрастыруға болады. 
- Біз 10 таяқшаны баспалдақ түрінде орналастырамыз. Саусақтарыңызбен 
баспалдақтың қадамдарымен жүре отырып, 1 - ден 10 - ға дейін және 
керісінше дауыстап санауға болады. 
- Баспалдақты құрастырамыз, арасынан біртіндеп бір -бір таяшадан бөлек 
алып қоямыз. Балаға жетіспейтін таяқшаларды орналастыру керек. 
- Таяқшаларды конструктор ретінде пайдаланып, көлемді фигуралар 
құрастыруға болады. 
- Таяқшаларды түсі, ұзындығы бойынша орналастыру. 
- «Менің қолымдағыдай таяқшаны тауып, түсін, ұзындығын айт?». 
- «Таяқшаларды мен секілді орналастыр». 
- «Таяқшаларды қызыл, сары, қызыл, сары таяқша ретімен орналастыр 
(кейін алгоритм күрделене береді). 
- Бірнеше Кюизенердің санауыштарын қойып, балаға еске сақтауын 
ұсынамыз, содан кейін, бала көрсетпей , таяқтардың бірін жасырамыз. Бала 
қандай таяқтың жоғалып кеткенін табуы керек. 
- Бірнеше таяқтарды қойыңыз, баланы олардың интерпозицияларын еске 
түсіруін сұраңыз және оларды ауыстырыңыз. Бала барлық нәрсені кері 
қайтару керек. 
- Бала алдына екі таяқшаны қойыңыз: «Қай таяқша ұзын, қайсысы қысқа? 
Осы таяқтарды салыстыруын сұраңыз. 
- Кейбір Кюизенердің санауыш таяқшаларын баланың алдына қойып:
«Ең ұзын », «Ең қысқа» таяқшаларды тап деген сұрақтарды қоюға болады. 
- «Көгілдірден қысқа, қызылдан ұзын кез келген таяқшаны табыңыз». 
- Таяқшаларды екі топқа бөліңіз: біреуінде 10 данадан, ал екіншісінде 2 дана 
таяқша болады. Таяқшалардың қай топта көбірек екенін сұраңыз. 
- Сізге қызыл, көк, сары түсті таяшаларды көрсетуін сұраңыз. 
- «Сары таяқшадан басқасын көрсетіп, түсін атау». 
- Екі бірдей таяқшаны табуға ұсыныңыз. Сұрақ: «Олардың ұзындығы қандай, 
олар қандай түсті?». 
- Бірнеше жұп бірдей таяқтарды қойып , баланы «таяқтарды екіге бөліңіз» 
деп сұраңыз. 
Әдістемелік ұсынымдар туралы қосымша ақпаратты «Оқу ойындары мен 
Киюзенер таяқшалары бар сабақтар» атты оқулықта табуға болады. Дайын 
диаграммаларды В.Новикова мен Л.Тихонованың «Кюизенер таяшаларын 
пайдаланатын дамытушы ойындар» кітабында табуға болады. Нұсқаулықты 
қолдана отырып картоннан таяқшалардың тегіс нұсқасын жасай аласыз. 
Математикалық білім беру мақсаты дегеніміз балаға айнала қоршаған 
ортаны , кеңістік және уақыт қатынастарына көре білуге үйрету.
Ұсынылып отырған картотекада балалардың математика пәніне 
қызығушылығын арттыру мақсатында берілген ойындар . Олар балалардың 
математикалық білімдерін, танымдық іс-әрекет дағыдаларын бекітуге 

251 
арналған. Бұл ойындар қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру 
мазмұнын ашады және балалардың математикалық қабілеттерін дамытады.
Бұл ойындарды әр педагог өзінің шығармашылық шеберлігімен түрлендіріп, 
балалардың жас ерекшелігіне сай ұйымдастыруға болады. Жинақталған 
ойындарды сабақта қолдануға болады. 
Осы жұмыста балабақшада балалардың қарапайым математикалық 
ұғымдарын қалыптастыру үрдісіндегі ойындар арқылы меңгеретіні 
баяндалды. 
Қорыта келгенде, ойын – балалардың негізгі іс-әрекеттерінің бір түрі. Бала 
өмірі ойынға байланысты. Бала ойынсыз өсіп өркендей алмайды. Бұл-өмірдің 
заңдылығы. Сондықтан да, ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде , балалардың 
ой белсенділігін арттыруда, ойын элементтерін пайдаланудың маңызы зор.

жүктеу/скачать 12,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: