I el к. Кдбылова, Ш. А. Доспалинова

Шыгындар
шоттары сатылган дайын эш мнщ эзшдж 
цунын, сонымен цатар осы ешмд1 (жумыс, цызмет), айна- 
лымнан тыс активтердц багалы цагаздарды жене т.б. 
сатумен байланысты шыгындарды корсетедь Бул шоттар 
активтж, ж ы л басында оларда цалдыгы болмайды, дебет! 
бойынша 6ip ж ыл ш ш де шыгындар жиналады, ал ж ы л­
дыц соцында кредит! бойынша барлыц шыгындар табыс- 
тар есебше сойкес шоттарга апарылады. Оларга: сатылган 
дайын ешм (жумыс, цызмет) эзшдж цуны ece6i, дайын 
ешмд1 (ж умыс, цызмет) сату шыгындары, сыйацылар 
бойынша шыгындар, жалпы жэне экщ ы илш ш ыгын­
дары, Heri3ri емес цызмет шыгындары, корпоративт1 та- 
быс салыгы бойынша шыгындар шоттары жатады.
Шоттардьщ осы ею тобы жеке турде ештеце де керсет- 
пейдц тек цана олардыц керсетюштерш салыстырган 
кезде царжы-шаруашылыц цызмет нэтижесш керуге 
бол ад ы, сондыцтан оларды салыстырмалы шоттар деп 
атауга бол ад ы.
Царж ы лы ц-нэтиж елж шоттар субъектш щ царжы- 
шаруашылыц цы зметш щ нэтижесш аныцтауга жэне 
алынган каржыльщ нэтижелерд1 есептеуге арналган, 
сондыцтан олар ею топца белшедк 
к,аржылык,-нэтижел1к 
шоттар жэне царжыльщ нэтиже ece6i шоттары.
К,аржылын;-нэтижелт шоттарга
царжылыц нэтиже 
цурылатын жэне осы нэтижеге сэйкес шотца апарылатын 
"Есепт1к жылдыц пайдасы (залалы )" шоты жатады. Бул 
шот пассивтж, желтоцсанныц ец соцгы куш. "Табыстар" 
шоттарынан кредитше, ал "Ш ы гы стар" шоттарынан 
дебетше апарылып, жылдын, соцында царжылыц нэтиже 
цурастырып аныцталады. Ж ы лды ц соцындагы цалдыц 
к ред и тш д ег! к эсш оры нны ц есеп ж ы лы ндагы таза 
пайдасы боп саналады, ал дебитшдеп. - зиян. Келеш 
жылдыц басында жылдыц царжылыц есептемеш цурып 
этюзгеннен кешн бул шотта аныцталган есептж жылдыц 
царжылыц нэтижес1 "0ткен жылдардагы пайда (залал)" 
шотына апарылады.
К.аржылык, нэтиже есебшщ шоты болып
"0 тк ен
жылдардагы пайда (з а л а л )" шоты саналады. Б ул шот
127

пассивтш, кредит! бойынша таратылмаган табыс немесе 
зиянныц жабылуы, ал дебет! бойынша жабы л маган зиян 
немесе табыстардьщ таратылуы корсет!лед!.
5.7. Шоттардыц экономикалыц мазмуны 
бойынша жистелу!
Шоттарды экономикалыц мазмуны бойынша жштеу- 
дщ негсзше шоттарда керсетшетш объектьлердщ эконо­
микальщ м о т цойылган. Осы белгкн бойынша барльщ 
шоттар уш топца бел!нед!:
1. Шаруашыльщ цуралдары есебшщ шоттары;
2. Ш аруашыльщ цуралдарыныц цуры лу кездер! есе- 
бшщ шоттары;
3. Шаруашыльщ процестер! есебшщ шоттары (11-сызба).
Ш аруашыльщ цуралдары есебшщ шоттары 
endipic
саласы, айналым саласы жэне оцшауландырылган цара- 
жатп щралдарыныц шоттары
болып бэлшед!.
Ondipic процеЫ
есебш щ объектш ер! болы п ецбек 
цуралдары мен ецбек заттары табылады. H erieri цурал- 
дардыц бар болуы мен цозгалысын, олардыц тозуын, 
материалдыц емес активтердщ, ©нд!р!ст!к цорлардыц 
болуы мен цозгалысын б!лд!ред!. Осы барльщ керсетюш- 
тер "H eri3ri цуралдар", "H eriori цуралдардыц тозуы ", 
" Материалдьщ емес активтер", "Материалдар" жэне т.б. 
сэйкес шоттардыц кемепмен алынуы мумкш.
Айналым процестде
есеп объектьлер! айналым цурал- 
дары, ацша царажаты, есеп айырысудагы царажат болып 
табылады. Осыган орай айналым саласы цуралдарыныц 
ece6i бойынша шоттарга "Дайын е н !м ", "Т а у а р ла р ", 
"Кассадагы нацты ацшалар", "Есеп айырысу шотындагы 
ацшалар", "Валюталыц шоттагы ацша", "Сатыпалушы- 
лармен ж ене тапсырыс берупилермен есеп айырысу" 
жэне т.б. шоттар жатады.
Ш аруаш ы лы ц цуралдарыныц цуры лу коздер1 ece6i 
шоттары оларда бейнеленет!н цайнар кездердщ сипаты 
бойынша -
меншттЬ царажаттар квздерЬ, тартылган 
царажат квздерЬ
болып бэлшед!.
128

жүктеу/скачать 9,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: