I el к. Кдбылова, Ш. А. Доспалинова
жүктеу/скачать 9,16 Mb. Pdf көрінісі
|
БУХГАЛТЕР Н.Қ.Қабылова
| n eri
3 ri эле- менттершщ 6 ipi болып табылады. Б ухгалтерлж дужат (лат. documentum - далелдеу, куэлж ) дегешппз — шаруашыльщ эрекеттерд1 орындау факпсш, оларды орындауга цуцыцты растайтын немесе жумысшы л ардыц оларга ceHin 6epi лген дундылыдтарга м атер иалды д ж а у а п к е р ш Ш гш бевдтетш ж азбаш а куэлж. Кэсш оры нны ц дарж ы -ш аруаш ы лы д дызмет1 сан туан жане эр турл1 шаруашыльщ эрекеттерш орындау- н 6ipre ж уредь0з кезегшде ap6ip шаруашыльщ эрекет1 ядетт1 турде орындалган ш аруаш ы льщ арекеттер1 .*месе оларды орындауга дудыд туралы алгашды мэлЬ lerrepi бар есеп дужаттарымен рес1мделедь0нд1р1с жэне оату процестерд сонымен датар кэсшорынныц ез ышндеп жэне одан тыс жеде бел1мшелер1 мен ар турл1 даржылыд, шаруашыльщ, есеп айырысу датынастары есеп дужат- тарыныц объектшер1 болып табылады. Кэсшорындардыц шаруашыльщ жане есеп жумыс- тарындагы дужаттардыц мацыздылыгы: 1) Дужаттар есеп жазбаларын негЬздеу дуралы дыз- метш атдарады. Дужаттардыц сапасына айтарлыдтай шамада д ер лж бухгалтерлж есептщ де сапасы байла- нысты болады. Дурыс бухгалтерлж есеп адпараттарын дажетт1 кезде тек кэсшорынныц барлыд шаруашыльщ эр ек еттер ш уады ты н д а ж эне надты реш мдеу ж аг- дайында гана алуга болады. Дужаттар есеп деректершщ дуры сты гы мен ш ы найы лы гы н растайды ж эне бух- 154 г а л т е р л ш ж азбалар дагы м ум кш болатмн кателерд/ аньщтауга комек бередь 2) Бухгалтерлж кужаттардыц зор onepamunmi маги насы бар. Олар ук1мдерд1 беруге, сонымеи цатар шаруа- ш ыльщ орекеттердщ дурыстыгын растауга цызмот ете/u, ягни кесшорынды оралымды баскаруга цолданылады. 3) Б у х г а л т е р л ж цуж аттар бацылау-талдау н;ыз - метт атцарады. К^ужаттардыц кемег1мен орындалгаи ерекеттердщ дуры сты гы бацы ланады , ж урш зьлетш ж ум ы сты ц агы м дагы та лд а уы ж асалад ы , ягни кесш оры нды алды н ала, а гы м да гы жэпе кезект'ь басцару упин пай д аланы лады. Алды н ала бацылау кесшорын басшысыньщ кужат- тарга кол коюы кезшде жузеге асырылады, е й т к е т олар орындалган ерекеттер yuiiH кужаттарды толтырган жу- мысшыныц жене ж ауап керп и лтн е ие болады. Агымдагы бацылау алгапщы кужаттарды н, мел1мет- Tepi бойынша каржы-шаруашыльщ кызмет1 ece6i мен талдауы процесшде жургсзшедь Кезект1 бацылау кебшесе кужаттык тексеру, аудит нысанында журызжедк сонымеи катар есеп кызметкер- лер1 б у х г а л т е р л ж есепте ш аруаш ы льщ ерекеттерш бейнелеу кезшде кужаттарды тексеру жолымен жузеге асырады. Алы нган мел1меттер кесшорын кызметш жаксарту бойынша шаралар кабылдау уппн колданылады. 4) Цужаттардыц кэсторынныц меншшн сацтауын к;амтамасыз emydezi рел1 ерекше. Олардьщ кемег1мен материалдьщ жауапты тулгалардын, ерекеттер1 кадагала- нады, кундыльщтарды ал у мен берудщ н е п з д ш т тексе- рьледь Олар кесшорыннын, менш ш н урлау жене каса- кана орекеттер жасау жагдайларын ашуга, сонымен ка- тар олардьщ алдын алуга мумкшдш береда. 5) Цужаттардын, кукыктык мацыздылыгы бар, олар кесшорындармен жене баска субъектш ермен немесе жене тулгалармен арада туындайтын дауларды шешуде пай дал аны лады. Т ерелж сот пен сот инстанцияларында осындай дауларды дурыс жене уакытында курылган жазбаша куелш тщ занды купи бар кужаттары аркылы ш еш едь 155 Кужаттармен ццжаттандыру, 6ipi3ee салу, стан- дарттау жэне ццжат айналымы сияцты угы м д ар тыгыз байланысты. Кужаттандыру - шаруашылык цуралдарын, мшдет- темелер мен шаруашылык; эрекеттерш б ух га лте р лш дужаттармен ресямдеу един. Эрекет есепте оны растайтын THicTi дужаттарсыз кэрсетшу1 мумкш емес. Сондьщтан барльщ шаруаш ылык эрекеттерш дурыс ж эне уакы- тында решмдеу бухгалтерлш есептщ алгапщ ы кезец1 болып табылады. К'Цжаттарды 6ip i3ze салу - бул менник нысанына жэне ведомствольщ багыныштылыгынан байланыссыз эр турл1 кэсшорындарда уксас эрекеттерд1 решмдеу кезшде пайдалану yniiH кужаттардын; у л п нысандарын дайындау. Bip i3re салу кужаттарды ьщшамдайды жэне кысдартады, сонымен катар оларды автоматты эцдеуге дайындайды: 6ip реттис кужаттарды жинактау кужатта- рымен алмастыру, кужаттарда бар артык керсетк1штерд1 жою, б1рнеше жеке кужаттарды 6ipiKTipy жэне т.б. кужаттарды стандарттау - бул кужаттарды басу кезшде кагазды тшмд1 пайдалануга мумкшдш беретш 6ip типхис кужаттар бланкшершщ б1рдей (стандартты) мэл- шерлерш жасау. Сонымен стандарттау кужаттардын. бух- галтерлш эцделуш жэне олардын, мурагатта сакталуын жещлдетедь 6.2. Цужаттардьщ жжтелу1 Цужаттарды негурлы м теренДрек игеру жэне пай далану упин кужаттар бухгалтерлш есепте кужаттардын; максатын сипаттайтын айтарльщтай мэнд1 белг1лер1 бо- йынша был ай жштеледк • Максаты бойынша; • Ц уры лу тэрт1б1 бойынша; • Ш аруаш ылык эрекеттердщ мазмуны бойынша; • Эрекеттерд1 бейнелеу эд1с1 бойынша; • Толты ру орны бойынша; • Толты ру oflici бойынша (12-сызбаны карацыз). 156 |