№4-дәріс тақырыбы. Тіл және сӛйлеу. (Айтылым)
Сӛйлеу – тілдің кӛрінісі мен ҕолданылуы, ҕарым – ҕатынас процесі, сӛйлеу,
жазылым сияҕты ӛндіруші дағдылар ҕатарына жатады. Яғни тілді ҕабылдап үйренуден
гӛрі оны ҕолдану, сӛйлеу кӛрініс тауып отырады. Ҕарапайым тілмен айтҕанда, сӛйлеу
дегеніміз ӛзге адамдармен ҕарым-ҕатынасҕа түсу барысында ойымызды жеткізу үшін
сӛздерді ҕолдану. «Тіл» және «сӛйлеу ұғымдары барлыҕ адамдар арасындағы ҕарым-
ҕатынас ҕызметімен тығыз байланысты және әртүрлі функцияларды орындайды. Басты
функциялар:
«коммуникативтік....»,
(талдау
жасау)
–
тіл
ҕарым-ҕатынасты
(коммуникацияны) ҕамтамасыз етеді. (ӛз ойыңмен талдау), «когнитивті функция» – тіл
мен адамның ойлау процесстерінің байланысы.... (толыҕтыр, талда, мысал келтір,
дәлелде), «эмоциялыҕ-экспрессивті – сӛйлеу» дегеніміз...ойды жалғастыр, ғылыми негізде
дәлелде, мысал келтір.
Тілді ҕаламмен, ал сӛйлеуді мәтінмен салыстыруға болады. Тіл – ҕалам, ал сӛйлеу
– бұл ҕаламмен жазылған мәтін.Тілге байланысты маҕал-мәтелдермен толыҕтырып жаз.
Сӛйлесу барысында кейбір іс-әрекеттерді жиі ҕолданамыз және олардың тізімі
тӛмендегідей:
1.
Сӛздерді дыбыстау
2.
Сұраҕтарға жауап беру
3.
Интонацияны
ҕолдану
4.
Бірнәрсені түсінбеген жағдайда
түсіндіріп беруді ӛтіну
5.
Сӛйлеген сӛзін
бақылау
және ӛзін-ӛзі түзетіп отыру
6.
Пікірталасҕа ҕатысу
7.
Сӛйлеу барысында
қажетті стильді қолдану
8.
Әңгімелесуге ҕатысу (әңгімеге араласу)
9.
Адамдармен
сәлемдесу
10.
Сӛйлеу сӛзін жоспарлау (презентация жасау барысында)
11.
Езу тартып күлу
12.
Аҕпаратты сұрау немесе айту
13.
Грамматиканы және сӛздерді ҕолдану
14.
Достарыңызбен бөлісу: |
