Бас сүйектің жыныстық ерекшеліктері

3) Ең соңғы және негізгі ерекшелігі, бас сүйегінің айналымының көлемі әйелдерде -1300 
м/3, ерлерде-1450 м/3. 
Меншіктік ерекшеліктер: 
Бастың пішіні төменгі жақтың құрылымына тікелей байланысты болып келеді. Тұрақты 
меншіктік ерекшелікке-бас сүйегінің жартысының асимметриясы. Әдетте бас сүйегінің оң 
жартысы, оның ойықтары, кедір-Бұдырлары, түйнектері, процестері сол жаққа қарағанда 
едәуір дамыған. Бұл мүмкіндік бас сүйек пен дененің тиісті бұлшықеттерінің жақсы 
дамуымен байланысты. Бет қаңқасының ғана емес, ми аймағының асимметриясы да жиі 
кездеседі, бұл тігістердің біркелкі емес өсуіне байланысты. Бет және ми бас сүйектің 
пішінінің өзгеруі сыртқы және патологиялық факторлардың әсерінен пайда болуы мүмкін. 
Ежелгі қабірлерді қазу кезінде (әсіресе Еділ бойындағы сарматтар, Шығыс Еуропа 
даласындағы аварлар, Оңтүстік Америка) ұзақ уақыт қысылудан туындаған жасанды 
деформацияның іздері бар бас сүйектер кездеседі. Малай архипелагы мен Орталық 
Африканың кейбір халықтары ежелгі әдет-ғұрыпты сақтап қалды, оған сәйкес әдемі 
"мұнара басы"саналады. Бұл форма балалық шақта тығыз таңу арқылы баланың басына 
беріледі. Бұл бас сүйегінің пішіні сыртқы факторлардың әсерінен қалай оңай қалпына 
келтірілетіндігінің мысалы болып табылады. 
Меншікті ерекшеліктерге әр түрлі патологияларды жатқызуға болады. 
17. Бас сүйегі төбесінің сүйектері: маңдай, құрылысы. 
Уникальность: 100% 
Маңдай сүйегі (оs frontale) жұпталмаған, бассүйек күмбезін алдыңғы бөлігін және ішінара 
оны түзуге қатысады және негізін құрайды. 
Маңдай сүйегі (os frontale) мынандай 4 бөліктерді ажыратады: 
1) Қабыршақтық бөлігі (pars squamosa). 
2-3) Көзұялық бөліктері (pars orbitalis). 
4) Мұрын бөлігі (pars nasalis). 
Қабыршақтық бөлігі (pars squamosa) немесе маңдай қабыршағы (squama frontalis) алдыңғы 
жағынан дөңес, іш жағы ойыс болып келеді. 
Қабыршақтық бөлігінің (pars squamosa) екі беті бар: 
1) Сыртқы бетін (facies externa).
2) Ішкі бетін (facies celebralis) немесе (facies interna). 
Сыртқы беті (facies externa) тегіс, алдыңғы жағынан дөңес. Даму барысында екі 
қабыршақтың бір-бірімен жік арқылы беттескендіктен, ортасында әлсіз байқалатын 
метопиялық жік (sutura frontalis (metopica)) орналасқан. Төменгі бөлімдерде қабыршақтың 
маңдай беті көзұялық бетке (facies orbitalis) өтетін жерінде әр жағынан жағынан көзұя 
үсті жиегімен (margo supraorbitalis) шектеледі. Оның жоғары жағында қабақ үсті доғасы 
(arcus superciliaris) параллель орналасқан. Әр қабақ үсті доғаның үстінде маңдай сүйегінің 
дөңесі (tuber frontale) орналасқан. Қабақ үсті доғаларының (arcus superciliaris) арасында 
және үстінде кеңсірік үсті (glabella) бар. Көзұя үсті жиегінде (мargo supraorbitalis) ішкі 
жағында көзұяның жоғарғы тілігі (incisura supraorbitalis) бар. Бұл тілік өте өзгермелі және 
оны көзұя үсті тесік (foramen suprаorbitale) түрінде де болады. Одан медиальды әлсіз 

байқалатын маңдайлық ойық (incisura frontalis) орналасқан. Осы ойықтың орнында 
маңдайлық ойық (foramen frontale) болуы мүмкін. 
Бүйір жағынан көзұясының жоғарғы шеті сүйірленіп, үшбұрышты пішінді бетсүйектік 
өсіндіге (processus zygotaticus) өтеді. Оның тісшеленгенген шеті бетсүйектің маңдайлық 
өсіндісімен маңдай-бетсүйектік жік (sutura frontozygo zygomatic) арқылы байланысады. 
Осы өсіндіден жоғары карай айкын байкалатын самай сызығы (linea temporalis) шығады. 
Ол маңдай кабыршағының самайлық бетін (facies temporalis) шектейді. Маңдай 
кабыршағының самайлық беті (facies temporalis) самай шұңқырының алдыңғы-жоғарғы 
бөлімі, және мұнда самай бұлшықетінің бір бөлігі басталады. 
Ішкі бетінде (facies interna) ойыс. Бұл бетте әлсіз көрінетін саусақ іздері (impressiones 
digitatae), милық көтеріңкілер (jugo celebralis) және анық емес артерия қантамырлық 
жүлгелері (sulci arteriosi) бар. Ішкі бетінде жоғарғы сагитальді қойнаудың жүлгелері 
(sulcus sinus sagittalis superior), ол төменге қарай екі аяқшасы қосылып, маңдай қырқасына 
(crista frontalis) жалғасады. Төменгі бөлігінде тарақ торлы сүйектің (os ethmoidalis) әтеш 
айдаршасының қанатымен (ala cristae galli osis ethmoidalis) бірге, миың қатты қабығының
(dura mater) өсіндісімен толтырылған соқыр тесікті (foramen caесum) құрайды.
Маңдай сүйегінің (оs frontale) қабыршақтарының жоғарғы немесе артқы шеті төбе жиегі 
(margo parietalis) қалың. Оның тісшеленген шеті төбе сүйектердің (оѕ раrіеtаlе) маңдайлық 
жиегімен (margo frontalis) жалғасып, тәждік жік (sutura coronalis) түзеді. Қабыршақтың 
үшбұрыш пішінді төменгі бөлімдері сынатәрізді сүйектің (os sphenoidale) үлкен 
қанаттарының маңдай жиегімен (margo frontalis) байланысады. 
Көзұялық бөлігі (pars orbitalis) төменгі ойыс бетімен көзүясына, жоғары бетімен бассүйек 
қуысына қараған, артқы жиегімен сынатәрізді сүйекпен байланысқан. Көзұяның жоғарғы 
қабырғасын құрауға қатысады.
Көзұялық беті (facies orbitalis) көзұясына қараған, тегіс және жоғары қарай дөңес болып 
келеді. Оның латералды бұрышында көз жас безінің шұңқыры (fossa lacrimalis) бар. 
Сонымен қатар көзұяның жоғарғы тілігінің (insisura supraorbitalis) қасында шығыршықтық 
шұңқыр (fovea trochlearis) бар. Оның қасында күшкентай қылтанақ (spina trochlearis) 
орналасқан. Көзұялық бөлігінің ішкі беткейінде (facies interna) жақсы көрінетін саусақ 
іздері (impressiones digitatae), милық көтеріңкілер (jugo celebralis) бар. 
Көз бөліктерінің екеуі де бір - бірінен тұтас бассүйекте тор сүйекпен (os ethmoidalis) 
толтырылатын тілікпен (іnсisura ethmoidalis) бөлінген.
Торлық тілік (іnсisura ethmoidalis) шеті көзұялық тақтаның жоғарғы шетімен (lamina 
orbitalis) торлы сүйекпен жалғасып, маңдай-торлы жік (sutura frontoethmoidalis) және 
алдында көзжас сүйегімен маңдай-көзжас жігін (sutura frontolacrimalis) құрайды. 
Көзұялық бөліктің жіңішкеленген және тісшеленген артқы шеті сынатәрізді сүйектің (os 
sphenoidale) кіші қанатымен қосылып, сына-маңдай жігінің (sutura sphenо-froontalis) ішкі 
бөлігін құрайды.
Көзұялық бөліктің бүйір шеті кедір-бұдыр, үшбұрышты пішінді, сынатәрізді сүйектің (os 
sphenoidale) үлкен қанатының маңдай жиегімен байланысқан сына-маңдай жігінің (sutura 
sphenо-froontalis) сыртқы бөлігін құрайды. Одан әрі сыртқа қарай жиек бетсүйектік 
өсіндімен (processus zygotaticus) аяқталады. 

Мұрын бөлігі (pars nasalis) доға түрінде торлық тілік (іnсisura ethmoidalis) жабады. Мұрын 
бөлігінің алдында мұрындық қылқан (spina nasalis) орналасқан. Бұл өсіндінің алдында 
және бүйір катталында доғатәрізді иілген және бұдыр лы мұрындық кыры (mаgro nasalis) 
орналаскан .
Бұдырлы мұрын қыры- мұрын сүйегімен мұрын-таңдай жiктерi (ѕutura nasofrontalis) 
арқылы, жоғарғы жақ сүйектің маңдайлық өсіндісі мен маңдай - жоғарғы жақтық жiктерi 
(ѕutura frontomaxillaris) арқылы жалғасып, көлденең бағытта орналасқан маңдай - жоғарғы 
жактык жiктердi (ѕutura frontomaxilaris) құрайды. Ішкі жағында мұрындық қырқа (crista 
nasalis) бар. Оның бүйір маңдай қойнау тесігі (apertura sinus frontalis) бар. 
Маңдай сүйектің қойнауы (sinus frontalis) жұпталған қуыс, қойнау қуысы шырышты 
қабықпен қапталған. Маңдай сүйегінің екі табақшасыныі арасында, оның алдыңғы-
төменгі бөліктерінде жатыр. Маңдай қойнауының ауасы бар мұрынмаңы қойнауларға 
(sinus paranasales) жатады. Оң және сол жақ қуыстарды бір-бірінен маңдай қуысы 
қылқасымен (septum sinuum frontalium) бөледі. Маңдай қойнау тесігі (apertura sinus 
frontalis) арқылы, маңдай қойнауы мұрын қуысының ортаңғы мұрын жолымен (meatus nasi 
medius) байланысады. 

жүктеу/скачать 1,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: