Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»

246 
17 
тарау 
ҚҰРЫЛЫС АЛАҢЫН ЭЛЕКТР 
ЖАРЫҚТАНДЫРУ 
 
 
 
 
17.1. 
 
ЭЛЕКТР ЖАРЫҚТАНДЫРУ КӨЗДЕРІ 
 
 
Қазіргі уақытта құрылыстарды электрлік жарықтандыруы үшін 
қыздыру шамдары жəне төмен қысымды жəне жоғары қысымды 
разряд шамдары қолданылады. 
Қыздыру 
шамдарын 
пайдалану 
принципі 
жоғары 
температураларға дейін қыздырылған қатты бөлшектердің жарық 
шығарылымына негізделген. 
Шығарылатын қыздыру шамдарының номиналды кернеуі 220, 127, 
36 жəне 12 В жəне қуаты 15-1000 Вт. 
Қыздыру шамдары келесі артықшылықтарға ие: төмен баға, 
қарапайымдылық, жылдам тұтану, айнымалы жəне тұрақты тоқ 
желісіне қосылу мүмкіндігі. 
Шамдардың негізгі кемшіліктері: төмен ПӘК (2-4%), төмен 
жарық шығару (10.20 лм/Вт), қысқа қызмет ету мерзімі (1000 сағат 
кем), сəулелену спектрі күн спектрінен ерекшеленеді. 
Мұндай шамдардың тиімділігіне қарамастан, олардың дизайнын 
қарапайымдылығы, 
арзан 
құны 
мен 
пайдаланудың 
қарапайымдылығы арқасында олар тұрғын үйлерді, өнеркəсіптік 
жəне қоғамдық ғимараттардың қосалқы үй-жайларын, сондай-ақ 
сыртқы жарықтандыру үшін кеңінен қолданылады. 
17.1
 
-сурет. 
Газразрядты шамдар: 
а 
— люминесцентті: 
1 
— цоколь; 
2 
— түтік; 
б 
— сынапты: 
1 
— мырыш шыныдан 
жасалған тұтқыш; 
2 
— шам баллоны 

247 
Қыздыру шамдардың негізгі сипаттамалары номиналды кернеу, 
электр қуаты, жарық ағыны, жарық шығару жəне жанудың орташа 
ұзақтығы болып табылады. 
Жарқыраған шамдардың тиімділігі төмен жылу сəулелену 
принципіне емес, сонымен қатар заттың бөлінуінен тұратын 
люминесценттік құбылысқа негізделген үнемді жарық көздерін 
құруға себеп болды. Газразрядты шамдарда (17.1-сурет) электр 
тоғының əсерінен газдар немесе металл буларының сəулеленуі - 
лампаның электродтары арасындағы иондар мен электрондардың 
қозғалысы қолданылады. Газразрядты шамдары арнайы əске
қосуды реттейтін аппаратураны қажет етеді. 
Люминесцентті шамдар көбінесе 220 В кернеуге шығарылады. 
Шамдардың қуаты 15 ... 150 Вт, жарық шығару 40 ... 50 лм/Вт 
құрайды. Шамдардың ең таралған модификациялары: ЛД жəне 
ЛДЦ — күндізгі дарық шамдары (өте дəл түс жеткізу), ЛБ — ақ 
жарық шамдары (үнемдірек). 
Люминесцентті шамдар электр жəне жарық сипаттамасымен 
сипатталады: қуат, жарық шығару, жану ұзақтығы, кернеу 
ауытқуының əсері, қоршаған ортаның температурасының əсері, 
жарық ағынының лүпілдеуі. 
Қыздыру шамдарының газразрядты шамдардың алдындағы 
артықшылығы жоғары ПӘК (6,9%), үлкен жарық шығаруы (40...120 
лм/Вт), ұзақ қызмет ету мерзімі (1000 сағат), сəулелену спектрі күн 
спектріне жақын. Газразрядты шамдардың кемшіліктері: қымбат 
іске қосуды реттеу аппаратураның қажеттілігі, айнымалы тоқ 
желісінен жұмыс істеу, төмен температураларда тұрақсыз жұмыс 
(төмен қысымды шамдар үшін), төмен қуат коэффициенті cos φ 
(0.5), стробоскопиялық əсер. 
Осы кемшіліктердің кейбірі қосымша құрылғыны енгізу арқылы 
жойылады, бұл өз кезегінде орнатудың өзіндік құнын ұлғайтады 
(мысалы, тұрақты тоқ желісіндегі тұрақты айнымалы тоқ 
түрлендіргіштерін пайдалану, cos φ ұлғайтатын конденсаторларды 
пайдалану қажет). 

жүктеу/скачать 5,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: