Ш. Т., Арыстангалиева В. Т., Панищева О. А. Инклюзивті білім беру Инклюзивное образование Оқу-әдістемелік құралы Орал, 2020 2

59
4. 
Психологиялық-медициналық-педагогикалық консилиум 
шеңберінде басқа мамандармен бірлескен қызмет 
жасауға дайындық. 
5. 
Мамандардың (психологтардың, дефектологтардың, 
логопедтердің және т.б.) құжаттарын оқи білу. 
6. 
Баланың жеке даму бағдарламасын басқа мамандармен 
бірге жасай білу. 
7. 
Түзету-дамыту жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік беретін 
арнайы әдістемелерді меңгеру. 
8. 
Баланың даму динамикасын қадағалай білу. 
9. 
Балалар ұжымында қабылданбайтын балаларды қорғай 
білу. 
10.
Тұлға дамуының жалпы заңдылықтарын және 
тұлғалық қасиеттердің көріністерін, даму кезеңдерінің 
және 
дағдарыстарының 
даму 
заңдылықтарын, 
оқушылардың жас ерекшеліктерін білу.
11. 
Өз 
жұмысының 
тәжірибесінде 
психологиялық 
тәсілдерді қолдана білу: мәдени-тарихи, іс-әрекеттік 
және дамытушылық. 
12.
Психологиялық қауіпсіз және жайлы білім беру 
ортасын жобалай білу, мектептегі әр түрлі зорлық-
зомбылықтың түрлерін алдын ала білу. 
13. 
Бастауыш 
және 
орта 
жалпы 
білім 
беру 
бағдарламаларын, оның ішінде қосымша білім беру 
бағдарламаларын 
психологиялық-педагогикалық 
сүйемелдеуді жүзеге асыру қабілеті (психологпен және 
басқа да мамандармен бірге). 
14. 
Оқушылардың жас ерекшеліктері мен тұлғалық 
сипаттамаларының психодиагностикасының қарапайым 
тәсілдерін меңгеру, психологпен бірге баланың жеке 
сипаттамаларының мониторингін жүзеге асыру. 
15. 
Оқушының 
жеке 
тұлғасына 
психологиялық-
педагогикалық мінездеме (портрет) жасай білу. 
16. 
Оқушылардың жеке және жас ерекшеліктерін ескере 
отырып, жеке даму бағдарламаларын әзірлеу және іске 
асыру қабілеті. 
17.
Әмбебап оқу іс-әрекеттерін, әлеуметтік мінез-
құлықтың үлгілері мен құндылықтарын, виртуалды 
шындық пен әлеуметтік желілердегі мінез-құлық 

60
дағдыларын, көпмәдени қарым-қатынас дағдыларын 
және 
толеранттылықты, 
негізгі 
құзыреттіліктерді 
(халықаралық нормалар бойынша) және т. б. 
қалыптастыру және дамыту. 
18. 
Әртүрлі 
оқушылармен 
жұмыс 
істеуге 
қажетті 
психологиялық-педагогикалық технологияларды (оның 
ішінде инклюзивті) меңгеру: өмірлік қиын жағдайларға 
тап болған дарынды балалар, әлеуметтік жағынан осал 
балалар, көшіп-қонушы балалар, жетім балалар, ерекше 
білім беру қажеттілігі бар балалар (аутист, МДВГ және т. 
б.), ЖВЗ бар балалар, мінез-құлқы девиацияланған 
балалар, тәуелді балалар. 
19.
Балалар-ересектер қауымдастықтарын қалыптастыру, 
олардың әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері мен 
даму заңдылықтарын білу. 
20. 
Ата-аналар жұртшылығымен тиімді жұмыс істеуге 
мүмкіндік беретін отбасылық қатынастардың негізгі 
заңдылықтарын білу. 
Инклюзивті білім беру педагогының кәсіби мәдениетінің 
құраушылары. Мүмкіндігі шектеулі адамдармен жұмыс 
істейтін педагогтің кәсіби-тұлғалық дайындығының маңызды 
құрамдас бөлігі — көмек көрсетуге дайындық. Белгілі 
психолог Х. Хекхаузен "көмек көрсету, альтруистік немесе 
бейәлеуметтік, мінез-құлық ретінде басқа адамдардың әл-
ауқатына бағытталған кез келген әрекеттер түсінілуі 
мүмкін"деп көрсеткен. Психологтар түрлі адамдардың 
көмекке дайындығы бірдей деп санайды. Эмпатия, 
жауапкершілік, қамқорлық деңгейі жоғары болған сайын, 
көмекке дайындық деңгейі соғұрлым жоғары. Адамның 
көмекке дайындығы тиісті жағдайларда дамиды. 
Көмек көрсетуге дайындық-мейірімділік, эмпатия, 
төзімділік, педагогикалық оптимизм, өзін-өзі бақылау мен 
өзін-өзі реттеудің жоғары деңгейі, тілектестік, бақылау 
қабілеті, бақылауды қосу қабілеті және педагогикалық 
жұмысты оңтайландыру үшін бала (ересектер) туралы 
ақпараттың 
ұлғайған 
көлемін 
пайдалану 
қабілеті; 
педагогикалық жұмыстың мәселелерін, міндеттерін шешуге 
шығармашылық көзқарас және т.б. Педагог осы 

61
қасиеттердің маңыздылығын түсінуі және оларды дамытуға 
ұмтылуы тиіс. Қайырымдылық-гуманизмнің маңызды 
көріністерінің бірі. Қайырымдылық ұғымында рухани-
эмоционалдық (өзінше біреудің ауыруын бастан кешіру) 
және нақты-практикалық (нақты көмекке келу) аспектілер 
біріктірілді. Барлық тірі адамдарға, көмекке мұқтаж 
адамдарға, сондай-ақ өзін-өзі қамтамасыз ететін адамдарға 
қатысты қарастырылатын ізгілік пен мейірбандық көмекке 
мұқтаж адамдарға (мүгедектерге, науқастарға, қарттарға 
және т.б.) қатысты қолданылады және мұқтаждар мен 
көмектің өзіне көмектесуге дайын екендігін көрсетеді. 
Эмпатия-мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс 
істейтін педагогтың маңызды кәсіби сапасы. Ол баланы 
түсінуді, оған деген сезімді, жағдайды оның көзімен көруді, 
оның көзқарасын түінуді көздейді. Эмпатия мүмкіндіктері 
шектеулі балаға айналасындағылар тарапынан жылы 
эмоционалдық қарым-қатынасты білдіретін қабылдау 
феноменімен 
тығыз 
байланысты. 
Толеранттылық 
күйзеліске, белгісіздікке, қақтығыстарға, мінез-құлықтық 
ауытқуларға, агрессивті мінез-құлыққа, нормалар мен 
шекаралардың бұзылуына төзімділікті қамтиды. Педагогтың 
кәсіби қызметінде тәрбиеленушілердің әдеттен тыс сыртқы 
түріне, олардың адекватты емес мінез-құлқына, анық 
сөйлеуіне, кейде оның болмауына толерантты, сабырлы-
мейірімді қарым-қатынас танытуға тура келеді. Сондықтан 
осындай педагог үшін төзімділіктің жоғары деңгейі оның 
қызметінің тиімділігін қамтамасыз ететін факторлардың бірі 
болып табылады. 
Мүмкіндіктері 
шектеулі 
балаларға 
қатысты 
педагогикалық оптимизм аталған баланың дамуына, оның 
әлеуетіне деген сенімділікті білдіреді. Сонымен қатар, 
балаға тым жоғары талаптар қоюдан, одан жоғары 
нәтижелер күтуден аулақ болу керек.
Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалармен жүмыс 
жасайтын педагог өз қызметін жоғары дәрежеде реттей алу, 
стрестік жағдайларда өзін бақылай алу, жағдайлардың 
өзгеріне тез жауап беру және шешім қабылдай алуы қажет. 
Оның арсеналында жағымсыз эмоцияларды жеңе білуге 
мүмкіндік беретін іскерліктер, релаксация дағдылары, өзін 

62
меңгеру қабілеті, қиын, күтпеген жағдайларда бейімделу 
қабілеті болуы қажет. Педагогтың өзін-өзі ұстауы, оның 
тепе-теңдігі, 
эмоционалды 
тұрақтылығы 
балалар 
арасындағы, балалар мен педагог арасындағы қарым-
қатынастардағы даулы жағдайларды алдын алуға мүмкіндік 
береді, бұл оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыру үшін 
ерекше маңызға ие. 

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: