4.8 Тыныс алу жағдайын бағалау Дені сау адамда тыныс алу қозғалыстары тыныс алу бұлшық еттерінің жиырылуы
нәтижесінде болады: қабырға аралық, көк еттік және іш қабырғасы бұлшықеттері. Тыныс
тынысалу орталығы және ми қыртысымен реттеледі. Оттегі жетіспегенде немесе қандағы
көмірқышқыл газдың жоғарылауы кезінде тыныс алу орталығының тітіркенуі салдарынан
тыныстың белсенділігі күшейеді. Кей жағдайларда тыныс алу орталығы ауырлауы мүмкін,
ол тыныстың тереңдігі мен жиілігін азайтуға, не тоқтауға дейін әкеледі (гипервентиляция,
қанда оттегі концентрациясының көп болуы)
[7, 32].
Науқасты қарағанда тыныстың типін, жиілігін, тереңдігін және тыныс алудың
қозғалыс сипатын анықтайды. Науқастың кеуде клеткасына қолын қойып, не
фонендоскоптың көмегімен тыныс алу қозғалысын сезу арқылы, дем алу - дем шығару
циклін қарап есептеуге болады. Тынысты бақылауды науқасқа білдірмей жүргізу қажеттігін
есте сақтау керек. Егер науқас біздің бақылауымызды білсе, ол «көмектесу» жасайды және
тыныс алу қозғалысы жиілігін өзгертеді. Бұл дұрыс нәтиже алуға кедергі жасайды.
Мына әдісті қолданған дұрыс: науқастың қолын алып, пульс жиілігін есептеп
жатқандай болып, шын мәнінде бір минуттағы тыныс алу қозғалыс жиілігін есептеу керек.
Тыныс алудың үш типін ажыратады: кеуде, іш және аралас.
•
Тыныс алудың кеуделік типінде тыныс алу қозғалысы қабырға аралық бұлшық
еттердің көмегімен іске асады. Демді ішке алғанда кеуде клеткасы кеңейеді және аздап
көтеріледі, демді сыртқа шығарғанда – тарылады және шамалы төмендейді. Бұндай тыныс
типі әйелдерде жиі кездеседі.
•
Тыныс алудың іштік типінде көк ет және іштің бұлшық еттері жұмыс істейді. Демді
ішке алғанда көк ет жиырылады және төмендейді, ол кеуде қуысында теріс қысымды
жоғарылатады, осы кезде өкпе ауаға толады, іш қабырғасы сыртқа қарай шығады. Демді
сыртқа шығарғанда– көк ет босаңсиды және көтеріледі, іш қабырғасы бастапқы қалыпқа
келеді. Бұндай тыныс типі ер адамдарда жиі кездеседі.
•