кырсык, пен
кыркысудан емес, дала келбетшен, туган жер
тынысынан, шыбынсыз жайлау жазынан басталады. BipaK
осыган кэрап кисын курастырып, шыграма жазудьщ жолын
белгщеп “ережесш” усыну, бодщще, бос эрекет. Сондьпсган
6i3 бул жайга булайша токхалмаймыз. Б1здщ айтарымыз —
6ip гана
тартыс туралы ойлар.
Букш дуниежузшк эдебиетгер тарихьша карап отырсак,
ен; тандаулы шыгармалардьщ 6epi еркдшан терец тартыскд
курылган. Бул тагы да тепн емес. Келел1, киын деу1рлж
шындыктьщ сан HipiM сыры тек кана тартыс аркылы
ашылады. Кдй дэу1рдеп
болсын заман болмысы тартыс
аркылы жасалады жене шебер шеыймш тапкан тартыс заман
болмысы дегещй жайдак» жалацаш турде емес, курдел1 api
кесек адам 6iTiMiHe жинактап керсетедь Осыньщ улпсш
“Абай жолы” эпопеясынан айкын керем1з жэне осыны
эпопея авторынъщ ©3i адем1 айткдн: “Абай кезшдеп казак
даласында куш етш бара жаткан, 6ipaK тамыры ani де
терендеп есгаш мен Кунанбай образына жинакгадым. Ал
оньщ баласы Абай бойьшда
ещц туып келе жаткдн жаца
бар. Сондыкган акьш Абайдьщ калыптасуын керсету арки-
лы мен улкен когамдык шындыкгы — есй мен жацаныц
диалекгикалык кдрама-карсылыгын, курес нетижес1вде
есйш жацаньщ женуш ашуга тшс болдым. Демек, Кунанбай
образы идеялык жагынан алып Караганда, сол деу1рде казак
даласына орыс халкыньщ мэденией аркылы ешп келе
жаткан, келешеп зор жан,анъщ жолындагы кедерпш — ескш
керсету нэтижесшде туды”*.
Автордын e3i айткдндай, Кунанбай — куш етш бара
жаткан кененщ, Абай — енда туып келе жаткдн жацаньщ
ек ш болса, тартыс осынау
есю мен жананын арасына
курылса, кеч келемдеп керегар когамдык мудделер ушш
кескшеске тусетш ап-ашык турган е й тап немесе ак пен
кдра секши е й удай элеуметтис топ емес, ею адам жэне
оньщ езшде, 6ip уйдщ шнндеп туган еке мен туган бала
болып отырган жок па? Ал еке мен баланы букш когамдык
шецбердеп кдрама- кдрсылыкка, 6ip-6ipiHe ымырасыз
душпандыкка жетюзудщ тартыс
реиндеп шым-шытырык
курделшпн ез алдына койганда, осыны керкем шыгарма
келемшде журт илангандай етш шебер суреттеп керсету
кдндай киын жене муньщ ез1 жазушыЙан каншалык кдн
мен терд1 кажет етед! десендзип!
*
М. Эуезав.
“Абай” романынын жазылу жайынан. “Эдебиет жене
искусство” ,
1955, № 3, 94-бет.
173