Қазақстан республикасы білім жəне ғылым



Pdf көрінісі
бет1/60
Дата20.02.2023
өлшемі18,93 Mb.
#169516
түріОқулық
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60
Байланысты:
lepesova-kr-azamattyk



1
ҚАЗАҚСТАН
 
РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ
 
ЖƏНЕ
 
ҒЫЛЫМ
 
МИНИСТРЛІГІ
А

К

Лепесова
Қазақстан
 
Республикасының
 
азаматтық
 
құқығы
ОҚУЛЫҚ
Алматы
, 2012


2
Пікір
 
жазғандар
:
заң
ғылымдарының
докторы

профессор
Ж

Х

Косанов
;
заң
ғылымдарының
кандидаты

доцент
Л

С

Мамиконян
.
Лепесова
 
А

К
.
Қазақстан
 
Республикасының
азаматтық
 
құқығы

Алматы
:
 
ЖШС
РПБК
«
Дəуір
», 2012 . – 232 
бет
.
Бұл
оқулық
ҚР
азаматтық
құқығы
курсын
оқытуды
ұйымдастыру
-
ға
жағдай
жасайды

Осы
пəн
бағдарламасын
игеру
үшін
дəріс
курс
-
тары

тақырыптар
бойынша
сұрақтар

өздік
жұмысқа
арналған
сұрақтар

нормативтік
құқықтық
актілердің
тізімі
қамтылған

Оқулықта
өзін
-
өзі
тек
-
серуге
арналған
тестілер
жəне
құқық
қолдану
тəжірибесінің
көкейтесті
мəселелері
болып
саналатын
жағдайлық
есептер
ұсынылған
.
Азаматтық
құқық
пəні
жоғары
оқу
орындарының
студенттеріне
ар
-
налған
.
© 
Лепесова
А

К
., 2012
© 
ҚР
Жоғары
оқу
орындарының
қауымдастығы
, 2012
ӘОЖ 347.1 (574+075.8)
КБЖ 67.404 (5 Каз) я 73
Л43
ISBN 978-601-217-367-3
Л43
оқулық /
А.К. Лепесова. –
ӘОЖ 347.1 (574+075.8)
КБЖ 67.404 (5 Каз) я 73
ISBN 978-601-217-367-3


3
Қолданылған
 
қысқартулардың
 
тізімі
ҚР
– 
Қазақстан
Республикасы
АК
– 
Қазақстан
Республикасының
Жоғары
Кеңесінің
1994 
жыл
-
дың
27 
желтоқсанында
қабылдаған
Қазақстан
Республикасының
азаматтық
кодексі
(
Жалпы
бөлімі
), 2011 
жылдың
10 
ақпанындағы
соңғы
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
.
АК
– 
Қазақстан
Республикасының
1999 
жылдың
01 
шілдесін
-
дегі
Азаматтық
кодексі
(
Ерекше
бөлімі
). 
Соңғы
өзгерістер
мен
то
-
лықтырулармен
бірге
.
Өндірістік
кооператив
туралы
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
1995 
жылдың
25 
қазанындағы
«
Өндірістік
кооператив
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Банкроттық
туралы
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
1997 
жыл
-
дың
21 
қаңтарындағы
«
Банкроттық
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Шаруашылық
серіктестіктер
туралы
заң
– 
Қазақстан
Респуб
-
ликасының
1995 
жылдың
02 
мамырындағы
«
Шаруашылық
серік
-
тестіктер
туралы
» 
Заңы
.
ЖШС
туралы
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
1998 
жылдың
22 
сəуіріндегі
«
Жауапкершілігі
шектеулі
жəне
қосымша
жауапкерші
-
лігі
бар
серіктестіктер
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулар
-
мен
бірге
).
АҚ
туралы
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
2003 
жылдың
13 
мамырындағы
«
Акционерлік
қоғамдар
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Жеке
кəсіпкерлік
туралы
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
2006 
жылдың
31 
қаңтарындағы
«
Жеке
кəсіпкерлік
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Коммерциялық
емес
ұйымдар
туралы
заң
– 
Қазақстан
Респуб
-
ликасының
2001 
жылдың
16 
қаңтарындағы
«
Коммерциялық
емес
ұйымдар
туралы
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Ипотека
жөніндегі
заң
– 
Қазақстан
Республикасының
1995 
жыл
-
дың
23 
желтоқсанындағы
«
Жылжымайтын
мүліктің
ипотекасы
жө
-
ніндегі
» 
Заңы
(
өзгерістер
мен
толықтырулармен
бірге
).
Мемлекеттік
мүлік
заңы
– 
Қазақстан
Республикасының
2011 
жыл
-
дың

наурыздағы
«
Мемлекеттік
мүлік
туралы
» 
Заңы
.


4
1-
тақырып

Жалпы
 
ережелер
1.1. 
Құқық
 
ұғымы

Құқық
 
жүйесі

Азаматтық
 
құқық
 
құқық
 
саласы
 
ретінде
1.2. 
Азаматтық
 
заңнама

ұғымы

құрылымы

қолдану
 
аясы
1.3. 
Тапсырмалар
1.4. 
Тестілер
1.5. 
Нормативтік
 
актілер
 
тізімі
1.1. 
Құқық
 
ұғымы

Құқық
 
жүйесі

Азаматтық
 
құқық
 
құқық
 
саласы
 
ретінде
Құқық
негіздерін
оқуға
кірісерден
алдын

əлеуметтік
қатынастар
-
ды
тек
құқықтың
ғана
реттемейтіндігін
есте
ұстау
қажет

Бір
қоғамды
өмір
сүретін
адамдар
өзін
-
өзі
ұстаудың
əралуан
ережелеріне
мысалы

əдет
-
ғұрып

мораль
нормалары

діни
жəне
корпоративтік
нормаларға
бағынады
.
Ұзақ
мерзім
бойы
сансыз
көп
қайталануы
нəтижесінде
қалыпқа
айналып

өзін
-
өзі
ұстаудың
тарихи
қалыптасқан
ережесі
əдет
-
ғұрып
болып
есептеледі

Мысалы

əр
алуан
халықтардағы
үйлену
əдет
-
ғұрпы
.
Ал

моральдық
 
нормалар
адалдық
жəне
қиянат

əділеттілік
жəне
əділетсіздік

ар
-
намыс
жəне
арсыздық
жəне
т
.
б

осы
сынды
өнегелік
құндылықтар
туралы
қоғамда
қалыптасқан
түсінікті
сипаттайды

Өз
жолдастарына
сатқындық
істемеу

сүйікті
адамыңның
көзіне
шөп
салмау

жалған
сөйлемеу
жəне
т
.
б

ережелер
қандай
да
бір
арнайы
түсіндіруді
талап
ете
қоймас
.
Бүгінде
рөлі
артып
келе
жатқан
діни
 
нормаларға
рухани
ұстанымдар
арқылы
қоғамдық
қатынастарды
реттестіру
міндеті
жүктелуде

Адам
Алланың
еркін
яғни

басқалай
айтқанда

өсиеттерді
өзін
-
өзі
ұстаудың
ережесі
ретінде
қабылдайды
жəне
Алланы
осы
өсиеттердің
бекітушісі
ретінде
мойындайды
.
Құқық__институттары'>Құқық__саласы'>Құқық
 
адам
қоғамының
дамуының
белгілі
бір
сатысында
мем
-
лекетпен
бірге
пайда
болады
. «
Құқық
» 
ұғымының
екі
мағынасы
бар

Біріншісі

субъективті
мағынасы
субъектінің
(
тұлғаның
жəне
тұлға
-
лар
тобының

бостандығына
жəне
өзін
-
өзі
ұстаудың
шегіне
байланыс
-
ты
болады

Мысалы

білім
алуға
құқығы

еңбек
ету
бостандығына
құқық

сайлау
жəне
(
мемлекеттік
органдарға

сайлану
құқығы
.


5
Екіншісі

объективтік
мағынадағы
құқық

Ол
дегеніміз

мем
-
лекет
шығарған
немесе
бекіткен

мемлекеттік
аппараттың
күшімен
қамтамасыз
етіліп
отыратын
жалпыға
бірдей
қоғамдық
қатынастар
-
ды
реттейтін
нормалардың
жиынтығы

Бұл
анықтамадан
құқықтың
келесідей
белгілерін
шығаруға
болады

нормативтілігі

жалпыға
міндеттілігі

мемлекеттің
кепілдік
беруі

формалды
айқындылығы

жүйелілігі
.
Құқық
 
жүйесі
 – 
оның
бөлімдерінің
ұйымдастырылуы
мен
ор
-
наласуының
белгілі
тəртібі

Құқық
жүйесінің
құрамдас
бөлігі
болып
құқық
салалары

құқық
институттары
жəне
құқық
нормалары
таны
-
лады

Құқық
 
саласы
– 
қоғамдық
қатынастардың
белгілі
бір
түрлерін
реттейтін
құқықтық
нормалардың
жиынтығы
.
Құқық
 
институттары
 – 
бұл
жүйеге
бір
-
бірімен
байланысты
нормалардың
жəне
қоғамдық
қатынастардың
ұқсастығына
қарай
рет
-
теп

басқару
.
Құқық
 
нормалары
– 
ол
қоғам
мүшелерінің
мінез
құлқын

іс
-
əрекетін
реттейтін
мемлекетпен
қамтамасыз
етілетін
нормативтік
құқықтық
актілерде
бекітілген
ережелердің
арнайы
бір
түрі

Құқық
жария
жəне
жеке
құқық
деп
бөлінеді

Жария
 
құқығы
– 
мемлекет
пен
өзге
де
тұлғалардың
арасындағы
қатынастарды
реттейтін
жəне
бұқаралық

қоғамдық
мүддені
көбірек
білдіретін
құқық
саласы
болып
табылады

Жеке
 
құқық
 – 
азаматтық
құқықтың
қатысушыларының
арасындағы
қатынастарды
реттейтін
құқық
саласы
болып
табыла
-
ды
.
 
Жария
құқық
мынадай
салаларды
құрайды

қылмыстық
құқық

əкімшілік
құқық

салық
құқығы

Оған
императивті
(
міндеттемелі

нормалар
тəн
болады
.
Жеке
құқық
(
азаматтық
құқық

мүліктік
қатынастар
мен
жеке
мүліктік
емес
қатынастарды
негізінен
өзара
қатынастарының
сипа
-
тын
дербес
айқындауға
тараптарға
мүмкіндік
беретін
диспозитивтілік
(
уəкілдік
беруші
нормалар

бастамаларда
реттейді
.
Азаматтық
 
құқық
– 
ол
тауар

ақша
қатынастары
жəне
қа
-
тысушылардың
теңдігіне
негізделген
өзге
де
мүліктік
қатынастар

сондай
-
ақ
мүліктік
қатынастарға
байланысты
мүліктік
емес
жеке
қатынастарын
реттейтін
нормалардың
жиынтығы
болып
табылады
.
Құқық
теориясы
курсынан
белгілі
болғандай

құқық
нақты
жүйе
құрады

оның
ең
үлкен
буындары
құқықтың
салалары
деп
аталады

Құқық
салаларын
шектеу
белгілері
ретінде
əдетте
құқықтық
рет
-
теу
пəні
мен
əдісін
қолданады

Пəн
мен
əдіс
азаматтық
құқықты


6
қазақстандық
құқықтың
жүйесінен
бөліп
алып

оқырмандардың
азаматтық
құқық
туралы
көзқарасының
қалыптасуына
əкелетін
ерек
-
шеліктерін
айқындауға
мүмкіндік
береді
.
Кез
келген
сала
сияқты
азаматтық
құқық
та
қоғамдық
қатынастар
-
ды
реттейтін
жəне
қалыптастыратын
құқықтық
нормалардан
тұрады
.
Бірақ
та
азаматтар
қатысатын
қатынастардың
барлығы
да
аза
-
маттық
құқықпен
реттелмейді

сонымен
қатар
азаматтық
құқық

аза
-
маттар
мүлде
қатыспайтын
қоғамдық
қатынастарға
да
əсер
ете
ала
-
ды

Азаматтық
құқық
нормалары
өндірілген
өнімді
сатып
алу

оны
теміржол

теңіз

өзен
немесе
əуе
жолдары
арқылы
тасымалдау

осы
жүкті
сақтандыру

тасымалданған
жүк
үшін
төлемдер
алу
жəне
т
.
б

қоғамда
кездесетін
тараптар
арасындағы
қатынастарды
реттейді
.
Азаматтық
құқық
реттейтін
қоғамдық
қатынастар
шеңбері
өте
кең
жəне
əртүрлі

сондықтан
оларды
толықтай
атап
өту
мүмкін
емес

Бұны
істеудің
қажеті
де
жоқ

өйткені
азаматтық
-
құқықтық
ғылымының
пəніне
азаматтық
құқық
реттейтін
қоғамдық
қатынастардың
барлығын
нақтылықпен
атап
өту
кірмейді

оған
азаматтық
құқық
деп
аталатын
саланың
бір
пəнінде
олардың
барлығын
біріктіруге
мүмкіндік
беретін
жалпы
қасиеттерін
анықтау
жатады
.
Азаматтық
құқықтың
пəні
болып
мүліктік
жəне
мүліктік
емес
қатынастар
табылады
.
 
Азаматтық
құқықтың
мүліктік
қатынастармен
айналысатыны
бірден
көзге
түседі

Мүліктік
қатынастар
деп
əдетте
түрлі
материалдық
қажеттіліктер

яғни
заттар

жұмыстар

қызметтер
жəне
басқа
мүліктер
жайында
туындаған
қоғамдық
қатынастарды
ай
-
тады
.
Бірақ
азаматтық
құқық
біздің
қоғамда
пайда
болатын
барлық
мүліктік
қатынастарды
реттемейді

ол
тек
қана
мүліктік
-
бағалы
қатынастар
деп
аталатын
нақты
бөлігін
ғана
реттейді
.
Дамыған
ақша
жүйесі
шарттарында
мүліктік
-
құнды
қатынастар
-
дың
негізгі
көлемін
тауарлық
-
ақшалы
қатынастары
құрады

Біздің
қоғамда
бар
тауарлық
-
ақшалы
қатынастардың
өте
тез
дамуы
оларға
адекватты
құқықтық
нысан
қолданған
кезде
ғана
мүмкін
бола
алады
.
Азаматтық
заңдылыққа
сəйкес
азаматтық
құқық
пəнінің
екінші
бір
құрамдас
бөлігін
жеке
мүліктік
емес
қатынастар
қарастырады

Өзіне
тəн
белгілеріне
сəйкес
жеке
мүліктік
емес
қатынастар

ең
аз
дегенде
екі
қасиетке
сүйене
отырып

келесі
түрлерде
сипатталады

Біріншісі

көрсетілген
қатынастар
мүліктік
емес
қажеттіліктер
негізінде
көрініс
табады

мысалы

ар

намыс

іскерлік
бедел

азамат
аты

авторлық
шығарма

өндірістік
үлгі

т
.
б

жайында
туындайды

Екіншіден

жеке


7
мүліктік
емес
мүлікпен
байланысты
 
қатынастар
(
мəселен

бұған
белгілі
бір
құқықтар
жатқызылады
). 
Бұл
қатынастарда
азаматтардың
немесе
ұйымдардың
даралығы
көрініп

олардың
əлеуметтік
қасиет
-
терін
бағалау
жүргізіледі
.
Пəннің
осы
екі
құрамдас
бөліктерінің
сыртқы
қарама
-
қай
-
шылығына
қарамастан

мүліктік
-
құнды
жəне
жеке
мүліктік
емес
қатынастарды
азаматтық
құқық
деп
аталатын
салада
біріктіретін
жал
-
пы
қасиетін
анықтау
керек
.
Мүліктік
-
құнды
қатынастарға
қатысушылар
осы
қатынастарды
құрған
материалдық
қажеттіліктер
болып
табылатын
еңбектің
саны
мен
сапасын
өзара
бағалай
алады
деп
анықтайды

Жеке
мүліктік
емес
қатынастар
өз
кезегінде
осы
қатынастарға
қатысатын
азаматтардың

тұлғаның
дара
қасиеттерін
өзара
бағалай
алады
деп
есептейді



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет