Хасанов М. Ғылым теориясы indd
«Медициналықканондары»
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
- Бұл бет үшін навигация:
- Бирунидің
| «Медициналықканондары»
кең та- ны мал ды лық қа ие бол ды, осы кі тап бой ын ша бір не ше ға сыр лар бойы еуро па лық көп те ген уни вер си тет тер дә рі гер лік теориясы 2-бө лім. ғы лым ның пай да болуы және оның тарихи даму ке зең дері 46 мен тә жі ри бе сін оқыт ты. Ол та ны мал ды лы ғы бой ын ша Биб лия- дан кейін гі орын да тұр ды. Егер ха ли фат тың шы ғы сын да фи ло со фия ның пат ша сы Ави- цен на бол са, араб тіл ді Ба тыс та ис пан Кор до ва сы нан шық қан Аверроэс (ибн Рушд, ХІІ ғ.) бол ды. Ол дә рі гер, заң гер, тео лог жә не фи ло соф ре тін де та ны мал, оның трак тат та ры ис лам тео лог- та ры та ра пы нан те ріс ке шы ға рыл са да, адал шә кі рт те рі нің ар қа- сын да біз дің күн ге дейін жет ті. Бар лық пе ри па те тик тер се кіл ді ибн Рушд та ным да са на ның рө лі ба сым деп көр сет ті. Ол Құ дай ал ғаш қы емес, ол мәң гі, та би- ғат қан дай мәң гі бол са, Құ дай да сон дай мәң гі деп үй рет ті. Құ- дай ды ал ғаш қы қоз ғалт қыш, фор ма лар дың фор ма сы деп са на ған Арис то тель ден бө лек, Авер роэс «мәң гі өмір сү ре тін, жой ыл майт- ын ма те риялар да бас тап қы да-ақ бар лық фор ма лар өмір сү ре ді», бұл фор ма лар ды Құ дай ақи қат қа ай нал дыр май ды, ма те рияның да муы ба ры сын да олар дың өз де рі кө рі ніс бе ре ді. Авер роэс же ке жан ның өл мейт ін ді гі ту ра лы идеяны жоқ қа шы ға ра ды, жан да се- зім, ес се кіл ді адам мен бір ге жой ыла ды деп са най ды. Ол пас сив жә не бел сен ді ақыл ды бө ліп көр се те ді. Пас сив ті ақыл же ке адам- ға ға на тән, ал бел сен ді ақыл жал пы си пат та бо ла ды, ол мәң гі жә не жал пы адам зат тық ақыл мен қа ты сы бар. Авер роэс со ны мен қа тар «шын дық тың екі жақ ты лы ғы» тео- риясы ның ав то ры ре тін де бел гі лі, ол се нім нің шын ды ғы мен ғы- лы ми шын дық бір-бі рі не қай шы кел мейді, олар дың екеуі де бір- дей өмір сү ру ге құ қы лы деп са най ды. Көр нек ті ға лым Бирунидің ең бек те рін де та би ғат тың түр лі құ бы лыс та ры – таң пен ымырт, су та су жә не тар ты лу, жаң быр, най за ғай, ай дың тұ ты луы, ба ға лы тас тар дың қа сиет те рі жә не т.с.с. си пат та ма бе рі ле ді. Ға лым өз зерт теу ле рін экс пе ри мен- тал ды жол мен, яғ ни фи зи ка лық тә жі ри бе лер ба ры сын да, ми не- рал дар дың қа сиетін зерт теу де, өсім дік тер мен ма те ри ал дар дың фар ма цев ти ка лық қа сиет те рін үйре ну де алын ған мә лі мет тер ді пай да ла на оты рып жүр гіз ген. Кә ні гі тә жі ри бе ға лым ның зерт теу қыз ме ті нің бас ты ком по нен ті ре тін де әлі ге дейін мой ын дал ған жоқ, жа ңа бі лім ді алу дың бас ты әді сі бо лып ба қы лау, са лыс ты- ру, ло ги ка лық ана лиз қал ды. Бұ ған қо са XIV ға сыр да араб-мұ- сыл ман дық Шы ғыс ғы лы мын да ан ти ка лық зерт теу лер ден ерек- ше ле не тін қа таң бе та лыс бай қал ды. Бай қау-экс пе ри мен тал дық тә жі ри бе із де ну ші ге өз сау ал да ры ның се нім ді жауа бын та бу ға 47 2.5. Ор та лық Азия, Таяу жә не Ор та Шы ғыс та ғы ор та ға сыр лық ғы лым мүм кін дік бе ре ді, ал ғы лым – са на ның мүм кін ді гін арт ты ра тын әдіс те ме лік құ рал. Араб-мұ сыл ман фи ло со фия сын да әлеу мет тік-пе да го ги ка лық ой лар жар қын кө рі ніс бе ре ді, бұл оның әрі қа рай да му ба ғыт та- ры ның бі рін анық та ды. Араб тық Ба тыс та өмір сүр ген жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|