11
әсіресе жасушалардың бөлінуі кезінде немесе эмбрион алғаннан кейін белгілі
бір кезеңде жүреді.Бұл өнертабыс эмбрионнан немесе оның ұрпақтарынан
қалпына келтірілген эмбрионға, өсімдікке қосымша сілтеме жасайды .
Бұл әдіс өсімдіктердің әртүрлі түрлерін будандастыруға негізделген, ал
тозаңдарда гаплопродюссер ретінде әрекет етеді. Тозаңдану нәтижесінде зигота
дамиды, онда бірнеше ондаған жасушалар сатысында хромосомалар жойылады,
содан кейін гаплоидты эмбрионның дамуы жүреді. Табиғатта дамудың бұл түрі
мүмкін емес, өйткені эндоспермнің дамымауына байланысты эмбрион
қоректенудің жетіспеушілігінен өледі. Алайда, жасанды өсіп келе жатқан
ортада мұндай эмбриондарды өсіру бірқатар түрлерден гаплоидтар алуға
мүмкіндік береді. Хромосомаларды жою әдісі гаплоидтарын алу үшін сәтті
қолданылады Бұл дақылдар үшін гаплопродюссер ретінде арпасының жабайы
түрі қолданылады. Бидай гаплоидтарын жүгері гаплопродюссері ретінде де
алуға болады Першина Л.А. және басқалар, 1999; Сұлы жүгері тозаңымен
тозаңданған кезде сұлы гаплоидтарын да алуға болады. Ұрықты қоректік ортада
өсіріп, диплоидтық арпаның, моногаплоидтарын алуға болады, ал
тетроплоидтық арпадан дигоплоидтарды алуға болады.
Сыңар хромосомалар ұрпақты болмайды, сл үшін де біз негізінен
дигоплоидтық түрге ауыстырылады. Біз гаплоидтар алу үшін колхицинмен
өңдейміз. Сыңар хромосрмалық организімнен пайда болған дигоплоид-
шынайы гомозигота, таза сызықты болады. Сойтіп, осы әдіс арқылы,
гомозигота алудың ұзақтығы қысқарады. Сонымен бірге организім жасырын
гендерден айрылады. Бұл әдіспен дәнді дақылдардың түрлі сорттары мен
будандарыпайда болады.
Арпаның жабайы түрлерін қодана отырып, қара бидай мен бидайдың
гаплоидтарын алуға болады.
Қазақстанда гаплопродюсер әдісімен Қ.Жамбакин мен Б. Анапияев арпаның
дигоплоидтық линияларын табысты шығаруда .
Достарыңызбен бөлісу: