Орталық ол аудандардағы ұйымдарға қоныстанушылар үшін ыңғайлы
мекендер тауып, оларды орналастыруға барлық жағдай жасауды міндеттеді.
Ең бастысы, бұл өлкелерде көші-қон, жер қоры құрылды. Ол қор, әрине,
қазақтардың атамзаманнан жаз жайлауы, қыс қыстауы болған шұрайлы,
сулы, нулы құтты атақоныстары еді. Соларды күштеп тартып алып, өздерін
құм-шөлейтті, сартап далаға тықсырды.
1917
жылдың бір өзінде қазақтар 45 млн. десятина құнарлы жерлерінен
айырылды. Империяның ішкі губерниялардан лек-легімен аударылғандар-
дың қиянатынан қазақтардың жан бағып отырған жері мен көшпелі мал
шаруашылығының күйзеліске ұшырауы басталды. Бұл саясаттың тағы бір
кесепатты-салдары — Қазақстанның ұлттық құрамын түбегейлі өзгертіп
жіберді.
1897 жылғы халық санағы бойынша Далалық өлкедегі орыс тұрғындары-
ның үлесі 20%, ал 1917 жылы 42% болды. Осы кезең дерде ауылдағы
қазақтардың өсуі 17,6% болса, ол кездегі орыс шаруалары мен казактардың
өсуі 4,5 есеге көбейді.
Осылай бұрын болып көрмеген патша өкіметінің жанталасқан отарлау
саясаты қазақ бұқарасының қатты наразылығын тудырды. Халық басына
туған бұл қасіретті алғаш түсініп сезген, сергек санасы қалыптаса бастаған
үлтымыздың жас зиялы қауымы болды. Сол кездерде оларды өз соңына
10-1574
ерте біліп, көсем і атанған Әлихан Нұрмұхамбетұлы Бөкейхан есім ін
естімеген қазақ жоқ еді!
Оның халық арасында атағы жайылып, елдің шын қамқоры болғандығын
ең әуелі ұлт-азаттық қозғалыстың ой-мақсаты айқындаған қызметінен та-
нимыз. Сонымен бірге ең дертті м әселе — жер стратегиясы жолындағы
күресі тарих ұмытпайтын істер еді.
Тағы да ғұлама жазушы М. Әуезовтің бейнелі сөзімен айтсақ: “Қазақтың
Достарыңызбен бөлісу: |
