М/С және С/М эмульсияларды алу түсіндірмесі тексте. Эмульгаторларға қойылатын талаптар: дифильдік,
беттік
тартылысты төмендету қабілеті, дәрілік заттармен әрекеттеспеуі,
фармакологиялық индифферентті болуы тиіс.
Кез-келген
эмульгаторлардың
белсенділігі
арнайы
санмен,
гидрофильді-липофильді баланспен (ГЛБ) сипатталады. ГЛБ деп - бір-біріне
қарама-қарсы молекула топтарының - гидрофильді және гидрофобты
молекула топтарының қатынасын айтады.
ГЛБ анықтау үшін Гриффин ұсынған жартылай шартты жүйені
қолданады. ББЗ молекуласын құрайтын бөлек топтардың сумен әрекеттесу
дәрежесін сандық түрде анықтау және шартты топтық сан түрінде көрсетуге
мүмкіндік береді.
ГЛБ сандары барлық белгілі беттік белсенді заттар үшін 1 ден 40-қа
дейін шкала құрайды (Гриффин шкаласы). 10 саны липофильді және
гидрофильді ББЗ арасындағы шекараға жақын. С/М типті эмульсия түзетін
майда еритін эмульгаторларда ГЛБ саны 10 төмен. Эмульгатордың ГЛБ
саны неғұрлым жоғары болған сайын, М/С типті эмульсиясын түзуге
соғұрлым жақын болады.
ГЛБ шкаласы эмульгаторды дұрыс таңдау үшін маңызды, сонымен
қатар ББЗ басқа да мақсатпен қолданылуын белгілейді.
ГЛБ саны 1-3 мәніндегі ББЗ көпіршікті басады, 3-6 - болғанда С/М
типті эмульгатор, 7-8 - жуғыш заттар, 8-13 - болғанда М/С типті эмульгатор,
13-15 - детергент, 15-тен жоғары болғанда солюбилизатор ретінде
қолданылады.
Эмульгаторлар және олардың жіктелуі. Барлық эмульгаторлар
құрылысы және қасиеттері бойынша ионогенді және бейионогенді болып
бөлінеді.
Ионогенді эмульгаторлар: а) Анионактивті: суда диссоциацияланады. Молекуласының гидрофильді
бөлігінің заряды теріс (сабындар, альгинаттар)
б) Катионактивті: суда диссоциацияланады. Молекуласының гидрофильді
бөлігінің заряды оң (төртіншілік тұздары және т.б.)
256
в) Амфотерлік (ақ уыздар, желатин, казеин және т.б.). Молекуласының
заряды ерітіндінің рН мәніне байланысты өзгереді