«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Жабайы өсетін пияздар
. Пияздың кӛптеген тҥрлері жабайы ӛседі. Халық оны да тағамға пайдаланады. Бҧлар кӛп жылдық ӛсімдіктер қатарына жатады. Мҧның тҥріне: черемше, алтайлық, пияз, косой пиязы, бҧрыш тәрізді пияз, пскемдік пияз, т.б. жатады. Мәдени пияздың пиязшықтағы қабықтарының қалың, жҧқалығына, тығыздығымен, сулы, сусыздығына қарай 5 балдық система бойынша сапалығы анықталады. Бір балдық пиязшықтардың – пиязшық еттері 3-4 қабатына дейін ылғалды болады. Ол қабаттар тығыз орналаспаған, әр қабатының қалыңдығы әр тҥрлі. -1-балдықта, ішкі етті қабатының қалыңдығы 1-1,5 см-ден болады; -2-балдық пиязшықтарға –ішкі етті қабыршақтары сулы, қалыңдығы 1 сантиметр пиязшықтар; -3-балдық пиязшықтарға –пияз қабыршақтары тығыз орналасқан, қалыңдығы 6-8 миллиметр; -4-балдық пизшықтарға – пиязшық қабыршақтарының қалыңдығы 3-5 миллиметр; -5-балдық пиязшықтарға-қабыршақтары бір-біріне тығыз орналаспаған, сулылығы жоқтың қасында, қалыңдығы 1-2 милиметрлері жатады. Пияз сабақтарының тҥбінен шыққан жапырақ ҧштары тҧйықталған жҧмыр пішінді. Іші қуыс, боз тҥсті ҧзына бойы тілімделген сияқты болғанымен тҧтас келеді. Пиязшықтан шыққан сабақ ҧштарында бірнеше ӛсу ҧштары бар, оның тӛменгі жағы тамыр. Сабақ бойында буындары болмайды. Пиязшықтың жоғарғы жағынан шыққан бірнеше жапырақтары бар, бірақ сыртқы пішіні сабақ сияқты. Соның ортасынан сабағы шығады. Пиязшықтағы ҧяшық саны бірдей емес, әр тҥрлі болады. Бір ҧялы, екі ҧялы, кӛп ҧялы болып келеді. Пиязшықтың жоғарғы жағының жуандығы 4 сантиметрге дейін болады. Пиязшықтың тӛменгі жағында қысқарған, жалпақ сабағы болады. Ол «тҥбіртек» деп аталады. Тҥбіртектен толып жатқан тҥрі ӛзгереген жапырақтар- қабыршақтар ӛсіп шығады. Сыртқы қабыршақтар қҧрғақ, ал ішкілері етженді ақ тҥсті. Мҧнда қант қорынан басқа ақ тҥсті, әрі шырынды заттары болады. Қант қорынан басқа органикалық заттары мол. Пиязшықты ҧзынынан жарғанда жапырақ, қабыршақ және тҥбіртегін кӛріп қана қоймайды, қабыршақтың қолтығына орналасқан бҥршіктері анық кӛрінеді. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|