С. В. Кожанова Жалпы иммунология
ҚОЛАЙСЫЗ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАР
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ҚОЛАЙСЫЗ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАР
Химиялық заттар (ксенобиотиктер) саны 4 млрд-ка жуык (оньщ ішінен тұрғындар 63 мыңын күнделікті өмірде пайдаланады). Организм- ге еніп, жалпы токсикалык және жергілікті тітіркендіргіш әсер, эпите- лий десквамациясы, бронхоспазмдар, микроорганизмдердің меха- никалық тоскауьшдардан өтуінін жоғарылауы және т.б. әр түрлі бұзы- лыстарды тудыруы мүмкін. Олардың басым саны иммундык жүйенін функцияларын басады және екіншілік иммундык тапшылыктын кұрылуына жағдай жасайды. Әр түрлі химиялық косылыстардьщ созылмалы әсері иммуно- логиялык толеранттылыққа, антиденелер түзілуінің тежелуіне, бейспепификалык жұқпаға карсы резистенттіліктің факторларын баса- тын супрессорлы жасушалардын белсенуіне алып келеді. Көптеген экзогенді химиялык заттар ағзаның өзіндік нәру- ыздарымен бірігіп, конъюгацияланған антигендерді түзеді, ал олар 21-Тарау. Иммундык, тапшылық жағдайлары 473 а л л ер ги ял ы к ж ә н е а у т о и м м у н д ы к ау р у л ар д ы ң п ай д а б о л у ы н а се б е п - кер б олад ы . 21.2-кестеде е к ін ш іл ік И Т Ж түзілуіне себеп б о латы н х и м и я л ы к зат- тар туралы а н ы к т а м а б ерілген. 21.2-кесте. Екінш ілік ИТЖ калыптасуындағы кейбір хим иялы қ заттардын үлесі Химиялык заттар И ммунотропты әсерлер Пестицидтер Терінің бактерицидтік касиеттерінің басылуы. Нейтрофилдердін фагоцитарлы активтілігінің тежелуі. Т- және В-лимфоциттер сандарының азаюы. Иммуноглобулиндер өнімінің көбеюі. Циркуляция- лаушы иммундык комплекстер концентрациясының жоғарылауы Фосфорлы косылыстар Т- және В-лимфоциттер, макрофагтар санының азаюы. Адаптивті иммунды жауаптың реттелуінің бұзылуы. Т-лимфоциттер кызметтерінің тежелуі. Жұкпаға карсы бейспецификалык корганыс көрсеткіштерінің төмендеуі Нитраттар мен ни- триттер Адаптивті гуморалды және жасушалык иммунитет көрсеткіштерінің төмендеуі. Спецификалық анти- дене титрлерінін төмендеуі, нәруызды және майлы дистрофия, бауыр амилоидозы, көкбауырішілік микронекроздар Күкірттік ангидрид, бензолдың, күкірт кышкылының була- нулары, көміртегінің кышкылдануы Фагоцитарлы белсенділіктің тежелуі. Адаптивті иммунитеттің гуморалды және жасушалык көрсеткіштерінің төмендеуі. Респираторлы жұкпаларға шалдығудын жоғарылауы Ауыр металдар (қорғасын, мырыш, кадмий, берилий) Туа біткен жұкпаға карсы механизмдерінің тежелуі. Аллергиялык реакцияларға себеп болатын адаптивті иммунды жүйенін реттеуші кызметінің бұзылуы. Нейротоксинділік, гепатотоксинділік. Гемопоэз бұзылыстары Ксенобиотиктер иммундық жүйенің жасушалары мен мүше- леріне генотоксикалык, мутагендік, мембранотоксикалық және ферментотоксикалык әсерін тигізеді. Көбінесе гендер мутациялары лимфоциттерде және тимоциттерде кездеседі, олар тұқым куаламайды, бірақ иммундык жүйенің көптеген ауыр ауыткуларына әкелуі мүмкін. Осындай әсерлер адаптивті иммундык жүйе жасушаларынын әр түрлі даму сатьшарында пай- 474 IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика да болуы өте кауіпті. Нәтижесінде кайтымсыз «минорлы» акаулар калыптасып, жұкпалы ауруларға және баска да иммундык тапшылыкты көріністерге әкеледі. Бұл аурулардын жиілігі коршаған ортанын (ауа, су коймалары), азык-түлік тағамдарының, жұмыс және тұрмыс орындары ауасының, ауызсудын және т.б. ластану дәрежесіне тура байланысты. Иммунологиялык резистенттілікке әсер ететін, коршаған ортанын келесі манызды физикалык факторлары бар. • Электромагниттік толқындар жэне АЖЖ (СВЧ) өрістері. Со- зылмалы әсер еткен кезде олар нейтрофилдердін фагоцитарлык активтілігінін фазалык тербелістеріне және антиденелер синтезенің бұзылыстарына алып келеді. • Шудың 2 ай және одан да көп уакыт бойы 60—90 дб куаттылығымен әсер еткенде кан сарысуының бактерицидтік және комплементар- лы активтілігінін бәсендеуі, антиденелердің спецификалык және жалпы титрлерінін төмендеуі байкалады. • Иондаушы радиация сүйек кемігі жасушаларынын пролифера- циясын тежейді, терінін, теріастылык майлы кабаттың, өкпелік, гематоэнцефалиялык және гематоофтальмдык тоскауылдардын және асқазан-ішек тамырларының ішіне өту кабілетін жоғарылатып, асказаннан әр түрлі бөгде антигендердін өтуін жеңілдетіп, иммунопатологиялык реакцияларды (сонын ішінде — аллергия) туғызады. Сәулеленудің лимфоциттерге тура закымдағыш әсері бар. Лимфо- циттердің әр түрлі популяциялары мен субпопуляциялары және пісіп- жетілулерінін әр түрлі кезендеріне әр түрлі радиосезімталдык тән. Сәлеленудін зиянды әсері лимфоциттерге ғана емес, иммундык жүйенің көмекші жасушаларына да бұзылыстар береді. Көбінесе тимустың стромасы және эпителиалды жасушалары закымдалады, ал осы жағдай тимозиннің және баска да тимустык фактор- лар продукциясынын төмендеуіне әкеледі. Нәтижесінде, кей кез- де тіпті бірнеше жылдан соң, айырша без кыртысында жасушалар саны азаяды. Т-лимфоциттер түзілуі бұзылады, лимфоидты жүйеде шеткері мүшелердін функциялары әлсірейді, айналымдағы лимфо- циттер саны азаяды. Сонымен катар, иммундық жүйенің «сәулелік карттаюына» әкелетін, тимус тініне карсы антиденелердін түзілуі жүреді. І§Е синтізінің жоғарылауы байкалады және сәулеленген ағза ішінде аллергиялык және аутоиммундык үдерістердің пайда болу каупі жоғарылайды. |