С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| экссудативті
кабынуды сипаттайтын серпілістер кешені дамиды. Нәтижесінде серпіліс даму ошағы шектеледі және фагоцитоз бен им- мунды кешендердің шығуы ынталанады. Нысана-жасушалардын мем- браналарымен байланыскан комплементтің компоненттері фагоцитоз- ды едәуір жеңілдетеді (иммундык жабысу). Бұл кезде негізгі эффек- тор қызметін С5-9 лизистік кешені аткарады. Дәл осы аталған кешен антигеннің ыдырауын жүзеге асырады. Қорыта келгенде, комплемент жүйесінің активтенуі антигендердің лизисімен қатар, осы лизис кезінде түзілген өнімдерді фагоңитозды ын- таландыру және қантамырларының өткізгіштігін жоғарылату арқылы организмнен шығуын қамтамасыз етеді. Сондықтан комплемент жүйесі туа біткен иммунитет механизмін белсендіре отырып, адаптивті гуморалды иммунды жауаптың эффекторлык тізбегін толыктырады деп айтуга болады. Әрине, бұл жағдай жүйенін атынан да белгілі (сотр/етепі — толыктыру). Мысал ретінде комплемент жүйесінш иммунды цитолизге катысу механизмін карастырайык, ол антилимфоцитарлы сарысудың (АЛС) әсері кезінде байкалады. АЛС — Т-лимфоциттермен иммунизацияға жауап ретінде түзілген иммуноглобулиндердің коспасы. Клини- 8-Тарау. Комплемент жүйесі және оның туа біткен және адаптивті иммунды... 113 када АЛС лимфоидты тіндердін трансплантациясы кезінде дами- тын «трансплантаттың иесіне карсы серпілісін» алдын алу үшін колданады. АЛС иммуноглобулиндерінін ҒаЬ-фрагменттері Т-нысана- лимфоциттердін антигенді детерминанталарымен байланысады. Нәтижесінде иммуноглобулиндердін Ғс-фрагменттерінде С ія бай- ланысатын белсенді орталык түзіледі. Келесі кезенде белсенді С1 компонентінің «жинакталуы» және С4 пен С2 компоненттерінің серпіліске косылуы байкалады. Нәтижесінде СЗ компонентін активтейтін және ыдырататын С4-2 кешені түзіледі. Содан кейін белгілі бір тәртіппен С5, С6, С7, С8, С9 молекулалары серпіліске косылады, соңынан мембрананы закымдайтын көптеген С5-9 лизистік кешегшер түзіледі. Олар нысана-лимфоциттін мембранасын ауыр түрде закымдайды, нәтижесінде диаметрі 80-ЮОА үсак санлаулар түзіледі де лимфоциттің цитоплазмасына су кіреді, ол ісінеді, жасушаішілік кұрылымдары деградацияға ұшырайды және меншікті лизосомды фер- менттер белсенеді де жасуша жойылады. Бұл окиға тізбегі жасуша бетіндегі антигенді детерминанттармен байланыскан антиденелер комплементпен қосылған жағдайда үнемі да- миды. Шындығында, комплемент жүйесі осы көрініс аркылы ашылған еді. Бұл механизм негізінде комплементті байланыстыру серпілісі жа- тыр. Аталған серпіліс кезінде эритроциттердің гемолизі индикатор кызметін атқарады және ол антиген мен антидененің арнайы байла- нысуы әсерінен комплемент байланысқан жағдайда ғана дамиды (І§0 эритроциттермен байланысады). Сонымен катар, классикалық жол арқылы комплемент-тәуелді бактериялардын лизисі жүзеге асады. Бактериялар антиденелер- мен кешенде болғандыктан фагоцитозға ұшырайды, ал ол жағдай антиденелердің белсенділігін опсонизациялаушы механизм бо- лып табылады. Арнайы антиденелер болған жағдайда фагоцитоздың күшейетіні белгілі. Ол қалайша жүзеге асады? Нейтрофилдер мен макрофагтардың плазмалык мембранасында иммуноглобулиндердің Ғс-фрагменттеріне және комплементтің СЗ компоненті үшін рецепторлар кездеседі. Иммуноглобулин молекулаларынын Ғс-фрагменттері нейтрофил- дер мен макрофагтардың Ғс-рецепторларымен байланысады, ал ҒаЬ-фрагменттері көмегімен антигеннің антигенді детерминанты- мен байланысады. Иммуноглобулин молекуласының энергетикалык және конформациялык кайта кұрылуы нәтижесінде, СҒІ2 домені аймағында, комплементтің С1 компонентін байланыстыратын және оны активтейтін белсенді орталык түзіледі. Одан кейін комплемент 114 II Бөлім. Туа біткен иммунитет жүйесінің келесі компоненттерінін активтенуі жоғарыда баяндалған механизм бойынша жүреді. Активтену кезінде түзілген СЗЬ фрагменті макрофагтардың СЗ-рецепторларымен байланысады. Сонымен, имму- ноглобулин молекуласы антиген (бактериялык немесе дәл осы ағза үшін бөгде жасуша) мен эффекторлы жасуша (макрофаг пен нейтрофил) арасындагы «көпірше» кызметін аткарады. Мембраны закымдайтын С5-9 кешені бактериялы жасушаның мембранасын закымдайды, ал макрофаг ыдырау нәтижесінде түзілген өнімдерді жұтады. жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|