Development trends of modern education
64
1994 жылы 23-24 маусымда Парижде Дүниежүзілік банк, ПРООН бен
ЮНЭП ұйымдастырған Арал теңізі бассейнін дамыту Бағдарламасы бойынша
кездесу өтті, осы кездесуде Орталық Азия мемлекеттерінің өкілдерінің, 33
үкіметтік және агенттік және үкіметтік емес ұйымдардың делегациясының
қатысуымен Орталық Азия мемлекеттері әзірлеген жақын арада жақсарту
бойынша нақты іс әрекеттер Бағдарламасы мақұлданды.
1995 жылы Орталық Азия республикаларының үкіметі, өңір мамандары
мен
ғылыми қоғам, халықаралық ұйымдар Нөкіс қаласында Арал теңізі
бассейнінің
тұрақты
даму
проблемалары
бойынша
Орталық
Азия
мемлекеттерінің және халықаралық ұйымдардың Декларациясын қабылдады.
Ол тұрақты даму принциптерінің қатаң сабақтастығын және осындай
маңызды проблемаларды шешуге назар аударуды қарастырады.
Орталық Азия мемлекеттері үкіметтері құрған Мемлекет аралық
үйлестіру су шаруашылығы комиссиясы белсенді жұмыс атқаруда, ол экология
талаптары және барлық елдердің мүдделері есебінен Арал теңізі бассейнінің су
ресурстарын бірлесе басқару мен пайдаланудың
барлық мәселелерін
қарастырады. Бұл ретте өңірдегі бес республиканың қай қайсысы да теңізді
сақтау проблемасымен бірлесе қарастырады.
Арал теңізі шамамен 50 жыл ішінде кеуіп қалды. 1987 жылы шегініп бара
жатқан теңіз екі жеке су бөлікке бөлінді, Солтүстік Арал теңізі (Шағын Теңіз
немесе Кіші Арал теңізі) және Оңтүстік Арал теңізі (Үлкен Теңіз немесе Үлкен
Арал теңізі). Оларды қосу үшін жасанды канал да қазылды, бірақ олардың
арасындағы байланыс 1999 жылы тоқтап қалды,
себебі екі теңіз де тарыла
бастады. 2003 жылы Оңтүстік Арал теңізі әрі қарай шығыс және батыс
бассейндері деп бөлінді.
1991 жылы Қызылорда қаласында Н.Ә. Назарбаев қатысуымен Қазақстан
ғылым академиясының сессиясы өтті. 1993 жылы мемлекеттердің бес басшы
қатысуымен саммит өтті, сонда Н.Ә. Назарбаев Аралды құтқару бойынша
халықаралық қорының бірінші президенті болып сайланды.
Оңтүстік Арал теңізі маңызды дәрежеде Өзбекстан жағында қалды,
маңызды түрде тағдыр тәлкегінде қалды.
Енді бұл да бір бірінен оншақты километрге алшақтап кеткен үшінші су
айдыны. Шағын Арал – Қазақстан аумағындағы Арал теңізінің бір бөлігі.
Шағын Аралды тұзды көлдің қалған бөлігімен қосатын тар бұғазды 1992
мен 1998
жылдары арақабырға қылды, бірақ екі жолы да бекітілмеген құм
бөгеті – су деңгейінің арту шамасы бойынша сумен шайылып кетті.
Қазақстан егемендігін жариялағаннан кейін Арал теңізін қайта жаңғырту
және Арал теңізінің солтүстік бөлігін құтқару бойынша көптеген жобалар
әзірленді. 2003 жылы қазанда Қазақстан Үкіметі ұзындығы 13 км болатын жаңа
әрі неғұрлым сенімді Көкарал бөгетін салу жоспары туралы жариялады, ол 2005
жылы салынып бітті. Судың деңгейі маңызды түрде артты, ащылығы біршама
азайды, қазір өнеркәсіптік масштабта балық ауланады.
Қазіргі білім берудің даму тенденциялары
65
Мінеки, осындай мәселелерді шешу мақсатында 2020-2030 жылдарға
арналған бағдарламасымен Халықаралық Аралды Құтқару Қоры (ХАҚҚ)
құрылған болатын.
Достарыңызбен бөлісу: