Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі

~281~ 
Өзіндік
 
жұмысқа
 
арналған
 
сұрақтар
 
1. 
Халықаралық
 
құқық
 
субъектілерінің
 
белгілерін
 
атаңыздар
.
 
2. 
Халықаралық
 
келісімшарт
 
дегеніміз
 
не
?
 
3. 
Халықаралық
 
келісімшарт
 
пен
 
ҚР
 
нормативтік
-
құқықтық
 
актілерінің
 
айырмашылығы
 
бар
 
ма
?
 
 
Қазақстан
 
Республикасының
 
«
Сыбайлас
 
жемқорлыққа
 
қарсы
 
күрес
 
туралы
» 
Заңы
 
 
«Сыбайлас жемқорлық» түсінігі (латынша corruptio) —
ақшаға сатып алу 
жəне саяси қайраткерлерді, мемлекеттік шенеуніктерді, лауазымдық тұлғаларды 
сатып алу дегенді білдіреді. Сыбайлас жемқорлық (лат.соrrumperе) біреуді 
ақшамен немесе басқа да материалдық құндылықтармен сатып алу. 
Рим құқығында «соrrumpere» түсінігінің мағынасы
-
жалпылап айтқанда 
«сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау», «параға сатып алу» жəне сот процесінде 
заңсыз əрекеттенуді білдірді. Нəтижесінде мақсаты 
- 
сот процесіне немесе 
қоғамдағы істерді
басқару үрдісіне
бөгет болатын, бірігіп əрекет жасайтын (екі 
адамнан кем емес) тұлғалардың əрекеті деген түсінік пайда болады.
Ғылыми, оқу жəне қоғамдық публицистикалық əдебиеттерден сыбайлас 
жемқорлыққа əртүрлі анықтама алуға болады. Орыс тілінің түсіндірме сөздігінде 
сыбайлас жемқорлық пара беріп, сатып алу, лауазымды тұлғалардың, саяси 
қайраткерлердің
сатқындығы ретінде сипатталады.
Сыбайлас жемқорлық бұл жеке адамның немесе бір топ адамдардың 
қызмет
жағдайын өз басының мүддесіне қарай пайдалануы жəне мемлекеттік 
қызметкерлердің
қызмет бабын заңсыз пайда алуға бағыттауы
[16, 3б.].
Сыбайлас жемқорлыққа: парақорлық, непотизм (жеке байланыстар, немесе 
«өз адамдары» негізінде туысқандарын пайдалы орындарға немесе лауазымдарға 
орналастыру) жəне жеке бас мүддесі үшін мемлекет қаржысын иемдену кіреді. 
Біздің түсінігіміз бойынша сыбайлас жемқорлық əлеуметтік
-
экономикалық 
категория ретінде лауазымдық тұлғалар мен қоғамның жекелеген мүшелері 
арасындағы үшінші тараптың мүддесіне зиян келтіре отырып, пайда алу 
мақсатында өз лауазымын пайдалану болып табылады.
Кез
-
келген өркениетті қоғам үшін сыбайлас жемқорлықпен күрес ең өзекті 
сұрақтардың бірі болып табылады. Сыбайлас жемқорлық мемлекетті ішінен 
жоюдың бастамасы мен жетістіктерді жоққа шығаратын, ұлттық қауіпсіздікке 
қауіп
-
қатер əкелетіндігі күмəнсіз. Сондықтан да ҚР
мемлекеттік саясатының 
негізгі басымдылықтарының бірі болып осы зұлымдықпен күресу болып 
табылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізу дегеніміз 
- 
бұл 
мемлекетте тұрақтылықты қамтамасыз етудің қажетті шарты деп айтқан екен 
кезінде Аристотель ғұлама. «Кез келген мемлекеттік құрылыстағы басты нəрсе 
- 
бұл заңдар өзге де күн тəртібінің жəрдемімен істі лауазым иелері баю жолына 
түсіп кетпейтіндей етіп ұйымдастыру. Жалпы жұртқа ортақ пайда келуін 

~282~ 
ойластыратын мемлекеттік құрылыстар ғана əділ, дұрыс болмақ», 
- 
деген екен 
ежелгі ойшыл ғалым.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу еліміздің бүгінгі күнгі күрделі 
мəселелерінің бірі болып отыр. Үлкен əлеуметтік қасірет болып табылатын ол 
саяси даму тұрғысынан бір
-
біріне ұқсамайтын
əлемдегі барлық елдердің қай
-
қайсысын
да қатты алаңдататыны айқын. Əрбір қоғам дамуының күнегей 
жағымен қатар көлеңкелі тұсы да бар қатар жүретіндіктен, елдің əлеуметтік хал
-
ахуатын жақсарып, экономикалық жоғары даму деңгейіне жетуді, халқымыздың
демографиялық өсіп
-
өнуін көздеген шаралар жасалынып жатқан кезде, алға 
басқан қадамды кейін тартып, дамуымызға тежеу болып отырған сыбайлас 
жемқорлықпен күресті күшейту 
- 
əрқасымыздың азаматтық борышымыз болып 
табылады.
ҚР «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресу туралы» Заңның басты мақсаты
-
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, сыбайлас жемқорлық 
көріністерінен туындайтын қауіп
-
қатерден ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, 
жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, олардың жолын 
кесу жəне
ашу болып табылады. Осы заңмен, мемлекеттік міндетті атқаратын 
жəне де оларға теңестірілген адамдардың лауазымдық өкілеттігін, 
мүмкіндіктерін пайдалана отырып, пайда табу сыбайлас жемқорлық, деп 
анықталған. Мемлекеттік тиісті органдар сыбайлас жемқорлықпен күресті 
жүйелі түрде жалғастырып, пəрменді шаралар көріп отырғаны баршаға белгілі. 
Оның айтарлықтай нəтижесі де бар. Олар туралы бұқаралық баспасөз бетінде, 
теледидар жəне радио арқылы қоғам мүшелеріне жеткізіліп жүр. Əлемнің 
көптеген елдері секілді, біздің мемлекетіміз де сыбайлас жемқорлықтың алдын 
алып, оның тамырына балта шабуға бағытталған мақсатты жұмыстар жүргізіп 
келеді. Қазақстан 
- 
бұрынғы кеңес Одағы аумағында сыбайлас жемқорлыққа 
қарсы
қолданылатын заң қабылдап, осы мəселе жөніндегі халықаралық
конвенцияларға қосылған алғашқы мемлекеттердің бірі болып отыр.
Прокуратура органдары сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту 
мақсатында мемлекеттік қаржының мақсатты жұмсалуына үнемі тексерулер 
жүргізіп отырады жəне мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар 
қызметіндегі
тəртіп пен реттілікті нығайтуды қамтамасыз етуде. Эканомикалық 
жəне қоғамдық негіздерін жаңғырту, түбегейлі өзгертулер тұсында сыбайлас 
жемқорлық қашан да қоғамға қауіп төндіретіндей дəрежеге көтеріледі. Мұндай 
кезеңдерде жемқорлықтың шабуылын жеңілдететін мəселелер
-
эканомиканың 
құлдырауы, азаматтық қоғамның билікке тəуелділігі, мемлекет институтының 
тиімсіздігі, заңнамалардың пəрменсіздігі тереңдей түседі. Сөйтіп, сыбайлас 
жемқорлықтың тамырына балта шабуға кірісу алдында оны туғызатын
əлеуметтік
-
эканомикалық жағдайларды барынша азайту қажет. Жемқорлыққа 
қарсы
əрекет етудің оның көріністерімен күрес жүргізумен аяқталмайтынын 
ұғыну
аса маңызды. Мұндай күрес қашан да қоғам мен мемлекет өмірінің барлық 
жақтарын реттеп отырумен тығыз байланысты. Осыдан келіп, жемқорлардың өз 
күштері арқылы жемқорлықпен күрес жүргізуі барып тұрған мағынасыздық 
деген келесі қорытынды туындайды.

~283~ 
Бұл бағытта күресті қолайлы саяси орта түзеуден бастау тиімді болмақ, ал 
ол қоғам оппозицияның, нақты сөз бостандығы мен биліктің кіршіксіз болуын 
көздейді. Мұнда ескертетін тағы бір маңызды жай: мемлекет пен кейбір 
шенеуніктердің атқаратын қызметін заң жүзінде нақты айқындау, қабылданатын 
шешімдер кейбір адамдардың еркіне тəуелді болатын салаларды азайту. 
Сыбайлас жемқорлық қылмыстары əлеуметтік тұрғыдан пайда болғандықтан, 
оны болдырмау мен алдын алуды барлық мемлекеттік мекемелер қамтамасыз ету 
қажет
. 
Əрине
дей тұрғанымен, басқаларға үлгі
-
өнеге көрсетуге тиісті атқарушы 
жəне мемлекеттік органдарының лауазымды иелерінің
заңсыз əрекеттеріне 
тосқауыл қоя отырып, прокуратура органдары басқа да құқық қорғау 
бағытындағы міндетін күшейткен үстіне күшейте бермек, яғни Елбасының 
Қазақстан
халқына Жолдауына орай сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес 
шараларына əрекет ету 
- 
прокуратура
органдары қызметкерлерінің басты 
міндеті. 
Елімізде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс 
- 
қимыл туралы» заң 2015 
жылдың 18 қарашасында қабылданған болатын. 

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: