Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі

~123~ 
Жиынтық сұраныс баға деңгейіне байланысты болады. Тым жоғары 
бағалар тауарлар өндірісі мен оның ұсынысын ынталандырады. Тым төмен 
бағалар керісінше, өндірісті жəне ұсынысты қысқартады. 
Жиынтық ұсынысқа баға факторлары ғана емес, сонымен қоса бағасыз 
факторлар да əсер етеді. 
Егер баға факторы жиынтық ұсыныс (AS) қисығы бойымен қозғалысты 
көрсетсе, онда бағасыз факторлар, шығындар азайған кезде қисықты оңға (A
1
S
1
) 
жылжытады, олар өскен кезде солға (A
2
S
2
) жылжытады. 
Шығындарды өзгерте алатын бағасыз факторларға жататындар: 
 
1) Ресурстардың бағалары (жердің, еңбектің, капиталдың). Олардың 
көтерілуі өндіріс шығындарын өсіреді, сондықтан жиынтық ұсыныс төмендейді. 
Қисық солға жылжиды. Бағалардың төмендеуі кері əсерін тигізеді; 
2) Еңбек өнімділігінің өсуі өндіріс көлемін көбейтеді, соныменен жиынтық 
ұсыныста өседі. AS қисығы оңға жылжиды; 
3) Құқықтық реттеу (салықтар, субсидиялар): егер салықтар өссе, онда 
шығындар көбейіп жиынтық ұсынысты қысқартады, қисық солға жылжиды жəне 
керісінше
. 
Тауар нарығында тепе
-
теңдік, жиынтық сұраным жиынтық ұсынысқа 
тең болғанда болады. Бірақ ол нақты өмірде бұзылып отырады. 
Ауытқудың варианттарын қарастырайық: 
9 
сурет
-
Жиынтық
 
ұсыныс
 
қисығы
 
1. Айталық, жиынтық сұраным жиынтық ұсыныстан жоғары: АД>AS. 
Тепе
-
теңдікке шығу үшін екі вариант болуы мүмкін: 
-
өндіріс көлемін өзгертпей, бағаны көтеру; 
-
өнімдерді шығаруды кеңейту. 
Егер, фирма екінші жолмен жүрсе онда өнімді шығару көтеріледі, ол 
өндірістің жиынтық шығындарының өсуіне əкеледі. Сондықтан тепе
-
теңдіктің 
жаңа нүктесі өндіріс көлемінің өте жоғары деңгейіне сəйкес болады. 
Нəтижесінде ұлттық табыс өседі. 
2) Айталық, жиынтық сұраным жиынтық ұсыныстан төмен: ADӨндірістің 
нақты көлемі
Баға 
деңгейі
А
2
А
1
S
1
S
2
А
S 

~124~ 
Мұнда да екі нұсқа
болуы мүмкін: 
-
өндірісті қысқарту; 
-
шығаруды өзгеріссіз қалдырып, бірақ бағаны төмендету. 
Кəсіпкерлердің бірінші реакциясы: өндіріс көлемін қысқартып, қоймадағы 
(склад) тауарларды пайдалы бағамен сатуды байқап көруі керек. Осыменен 
мақсатына жете алмаса, онда бағаны төмендетуі керек. Бұл жұмысшыларды 
жұмыстан шығарғанша жалғасады. 
Нəтижесінде бұл ұлттық табыстың төмендеуіне əкеледі. 
3) Айталық, жиынтық ұсыныс 
- 
AS өсті делік. 
Бұл, бар бағалармен тұтынушылар сатып ала алатынына қарағанда 
фирмалар тауарларды көп ұсынады. Нəтижесінде баға деңгейі төмендейді, ал 
сату жəне шығару көлемі өседі. Тепе
-
теңдіктің жаңа нүктесі өте жоғары 
шығарымға жəне төмен баға деңгейіне сəйкес келеді. 
Ал бұл ұлттық
табысқа қалай əсер ететіні белгісіз, өйткені өнім санының 
(Q) жəне бағаның (P) өзгеруі əр түрлі бағытта жүргізіледі. 
4) Айталық, жиынтық сұраным (АD) құлады. Бұл жағдайда өнімдерді 
шығару да баға да азаяды. Баға деңгейінің азаюы, жұмысшыларды жұмыстан 
шығарғанға дейін жалғасады. Ал бұл ұлттық табыстың төмендеуіне əкеледі. 
Макроэкономикалық тепе
-
теңдік
- 
жиынтық сұраныс пен жиынтық 
ұсыныстың тепе
-
теңдік көрінісі. Жиынтық
сұраныс пен жиынтық ұсыныстың 
сызықтарының қиылысуының мағынасы
-
бұл баға дəрежесінің теңдігі мен 
ұлттық өндірістің тепе 
- 
теңдігі. 
 
Р

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: