Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі

~125~ 
Қоғамның экономикалық өмірі əрқашанда үнемі қозғалыста болады. Осы 
қозғалыс адамзат үшін қажетті жəне өмірлік маңызы бар өндірістің үнемі 
жаңаруы не қайталануы ғана емес, сонымен қоса бұл 
- 
өндірістің сапасы жағынан 
жəне саны жағынан өзгеруі. 
Экономикалық даму процесінің түпкі мазмұны бұл экономикалық жүйенің 
мүмкіншілігінде жатыр, яғни, көп нəтиже жасау. Сөйтіп қоғамның өсіп келе 
жатқан қажеттігін жəне сапа жағынан өзгеретін қажеттігін қанағаттандыру. 
Экономикалық өсу 
- 
барлық елдердің алдында тұрған орталық 
экономикалық проблема. 
Оның динамикасы бойынша ұлттық экономиканың дамуын, халықтың 
өмірлік деңгейін, сирек ресурстар проблемаларының шешілуін жан
-
жақты 
қарайды. 
Экономикалық өсуді зерттеуде екі бағытты бөледі. Бірінші бағытты 
жақтаушылардың ойынша, (Макконнел, Брю) экономикалық өсуді екі əдіспен 
есептеп шығаруға болады: 
-
ЖҰӨ (немесе ТҰӨ) жалпы өсуін санап,
-
осы көрсеткіштердің кісі басына өсуі.
Екінші бағыттағылардың ойынша, экономикалық өсу бұл сан жағынан 
ғана емес, сонымен қоса өнімдердің жəне өндіріс факторларының сапасы 
жағынан жетілдірілуі деп санайды. 
Экономикалық өсу көптеген факторлармен анықталады, солардың 
маңыздысы: ұсыным факторлары, сұраным факторлары, бөлу факторлары. 
1.
Ұсыным факторына жататындар:
-
Табиғат ресурстарының саны
жəне сапасы (жер), пайдалы қазбалылар, 
климат (ауа райы жəне т.б.): табиғат жағдайлары жақсы болған сайын, 
экономикалық өсуге елдің мүмкіншілігі көп болады,
-
Еңбекке қабілеті бар халықтың саны жəне сапасы: бұл жағдайдағы 
байланыстылық тура;
-
Негізгі капиталдың болуы,
-
Өнімді өндіруге қолданатын технологияның деңгейі
2.
Сұраным факторына жататындар:
-
өндірілген өнімдерге қоғамның жиынтық сұранымын көтеріп, сонымен 
оның өсуін ынталандыратындар,
- 
жалақы жоғары болса, сұраным да жоғары,
-
мемлекеттің фискалдық саясаты, салық жоғары болса, жалақы төмен, 
яғни сұраным да төмен, экономикалық өсу де төмен,
-
халықтың сақтық қор жинауға (сбережения) бейімділігі де нақты 
сұранымды төмендетеді, яғни, экономикалық өсуді де төмендетеді.
3.
Бөлу
факторына жататындар:
-
өнімдердің өсуі үшін ресурстарды бөлу тиімді ұйымдастырылуы керек,
-
аударылған ақша
-
қаражаттарының дұрыс басқарылуы.
Өсудің факторларына байланысты экономикалық өсудің модельдері 
құрылады. Олар екеу: көп факторлық жəне екі факторлық. 
 
Көп факторлы модель өсуге, аталған барлық факторлардың əсерін 
болжайды. Осы факторлардың барлығының өзара əрекеті туралы жалпы 

~126~ 
түсінікті өндірістік мүмкіншіліктер қисығы береді. Ол өндірілген өнімдердің 
варианттар санына факторлардың əр түрлі қосындысы қалай əсер ететінін 
көрсетеді. Кез келген ұсыным факторларының күшеюі (санының көбеюі мен 
ресурстар сапасының жақсаруы жəне техникалық прогресс) өндірістік 
мүмкіншіліктер қисығын оңға жылжытады. 
«Қазақстан
-
2030» президент Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына 
жолдауындағы Қазақстан экономикасы дамуының басымды бағыттары.
Біздің 
салауатты экономикалық өсу стратегиямыз мықты нарықтық экономикаға, 
мемлекеттің белсенді рөліне жəне айтарлықтай шетел инвестицияларын тартуға 
негізделеді. Мемлекеттің белсенді рөл атқара
отырып, экономикаға араласуының 
шектеулі болуы.
 
Экономикалық реформалардың табысы мен олардың жекелеген 
жерлерде тежелуі мемлекеттің рөлін қайта қарастыруды талап етеді. Мемлекет 
жекеше сектор басты рөл атқаратын нарықтың заңды шеңберлерін құра отырып, 
экономикада маңызды, бірақ шектеулі рөл атқаруға тиіс. Яғни, меншік 
құқықтарын ресімдеуге, бəсекелес нарық пен монополияға қарсы күресті 
реттеудің сенімді құралдарын құруға, фискальды жəне монетарлық саясатты 
қолдауға, əлеуметтік қорғау жүйесін дамытуға, қажетті инфрақұрылымды, білім 
беруді, денсаулық сақтауды дамытуды қамтамасыз етуге жəне мықты 
экономикалық саясат жүргізуге бағытталған құқықтық жəне нормативтік база 
жасауды көздейді.
Біздің еліміз алдына қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін мынадай 

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: