Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі

~132~ 
Экономикалық
 
цикл
. 
Инфляция
 
және
 
жұмыссыздық
 
 
Тұрақсыздық нарықтық экономикаға тəн сипаттардың бірі. Оған 
экономикалық циклды қалыптастыратын өрлеу де, құлдырау да тəн. 
Экономикалық дамудың циклдық заңдылықтарын зерттеу
-
макроэкономикалық 
талдаудың құрамдас бөлігінің бірі болып табылады. 
Экономикалық цикл 
дегеніміз
- 
бұл экономикада қысқа жəне ұзақ мерзім аралығындағы өндіріс, 
жұмыспен қамту жəне табыс мөлшері деңгейінің үнемі ауытқып отыруы. 
Экономиканың циклдық дамуының себептері: автономды инвестициялардың 
азаюы, ақша массасының ауытқуы, негізгі капиталдың жаңартылуы, 
мультипликатор əсерінің əлсіреуі жəне көптеген экономистердің пікірлері 
бойынша ең маңызды себеп
-
тұтыну мен инвестиция арасындағы ауытқудың 
болуы. Макроэкономикада экономикалық циклдың интегралды теориясы жоқ, 
сол себепті түрлі бағыттар мен мектеп экономистерінің циклдың болу 
себептерше байланысты əртүрлі көзқарастары бар.

Қазіргі жағдайда экономикалық циклдың мəн
-
мазмұны өзгерді. Ол, 
біріншіден, экономикалық белсенділіктің ауытқуының азаюы, яғни құлдырау 
фазасының қысқарып, өрлеу сатысының неғұрлым ұзаруы жəне құлдыраудан 
кейін токырау фазасына токталмай, бірден жандану мен өрлеу фазаларына өтуі; 
екіншіден, жұмысбастылық деңгейі мен өндіріс көлемі ауытқуынын 
диапазонының қысқаруы; үшіншіден экономикалық циклға нарықтың 
монополиялық 
құрылымының, 
ҒТП
-
тің, 
өндірістің 
ғаламдануының, 
экономиканы мемлекеттік реттеудің əсерінің күшейе түсуінен көрінеді.
К. Маркс экономикалық цикл мəселесіне алғаш көп көңіл бөлген 
экономист ғалымдардың бірі болып саналады. Ол циклдың бірін
-
бірі кезектесе 
алмастырып отыратын негізгі төрт сатысын бөліп қарастырды. Олар: құлдырау, 
тоқырау, жандану жəне өрлеу
. 
Қазіргі экономикалық əдебиеттерде АҚШ
-
ның 
экономикалық зерттеулердің ұлттық бюросында жасалған терминология 
бойынша цикл келесідей сатыларды қамтиды: шың немесе жарылыс, рецессия 
немесе құлдырау, дағдарыс жəне жандану. Экономикалық конъюнктураны 
сипаттау үшін бірқатар экономикалық көрсеткіштер қолданылады (ЖҰӨ, ЖІӨ, 
жұмыссыздық деңгейі, жеке табыс, өнеркəсіптік өнімдер көлемі, бағалар деңгейі 
жəне т.б.). Цикл барысында экономикалық айнымалылардың өзгеруіне 
байланысты олар проциклдық, контрциклдық жəне ациклдық болып бөлінеді. 
Қазіргі кезде статистиктер мен экономистер экономикалық конъюнктураға 
толық, нақты болжамдар жасай алмайды, тек оның жалпы бағытын ғана анықтай 
алады. Себебі экономикалық тұрақсыздық пен саяси қақтығыстар кезінде барлық 
əсер етуші факторларды есепке алу, ұлттық экономикаға халықаралық ортаның 
ықпалын анықтау қиын жəне де даму беталысын анықтағанның өзінде 
сатылардың жүру мерзімін нақты
атап, экономикалық саясатты сол өзгерістерге 
қарай бағыттау мүмкін емес.
Қазіргі қоғамдық ғылымда экономикалық циклдардың бірнеше типі 
белгілі. Олар, əдетте, осы толқындарды зерттеп, ғылымға енуіне негіз болған 
экономистердің атымен аталады.

~133~ 

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: