Алюминий қорытпаларын таңбалау

бірқатар басқа да физико-механикалық сипаттамалары секілді титанның құнды қасиеттерінің 
байланысымен түсіндіріледі.
Титан – ақ күміс түсті металл. Ол аз тығыздыққа ие (4,5 г/см³). Титанның балқу 
температурасы оның тазалық дəрежесіне қарай (1668+4)°С. 
Титанның екі полиморфты модификациясы бар: а-титан гексогональді тығыз 
жабдықталған ГТО тормен а=0,296 нм, с=0,472 нм периодымен жəне жоғары температуралы 
модификация в-титан көлемді-орталықтандырылған кубтық ККО тормен 900°С 
температурада а=0,332 нм периодымен. Полиморфты а о b айналу температурасы 882°С 
құрайды.
Титанның механикалық қасиеттері металлдың қоспалардан тазалығына тығыз 
байланысты. Қоспалардың ендіру (оттек, азот, көміртек, сутек) жəне алмастыру (темір, 
кремний) деген түрлері бар. Қоспалар беріктікті жоғарылатқанымен, олар бір мезетте 
созымдылықты төмендетеді. Сонымен бірге, анағұрлым күшті теріс əрекетті ендіру 
қоспалары, əсіресе газдар көрсетеді. Тек 0,03 % сутек, 0,2% азот, 0,7% оттекті ендіргенде 
титан толығымен иілгіштік өзгерту қабілетінен айырылып, осал бүлінеді. 
ВТ1-1 маркалы техникалық түрде таза титанның құрамы: 0,3 Fe; 0,12 Si; 0,08 C; 0,15 
O; 0,05 N; 0,012 H. Беріктігі мен созылмалылығы бойынша ВТ1-1 бірқатар көміртекті жəне 
хромникельді коррозияға берік болаттардан кем емес: а
в
= 450...600 МПа; a
0j2
= = 380.500 
МПа; 5 > 25 %; у > 50 %. Бөлме температурасынан криогенді температураға дейін түскенде 
техникалық таза титанның беріктік қасиеттері созылмалықтың жоғары деңгейі сақталған 
жағдайда өседі. 
Сутегі аз (0,002% кем) таза титан а=1300 МПа беріктікте мортсынғыштыққа ие 
болмайды жəне тіпті сұйық гелия (5=15.20%) температурада да жоғары созылмалығын 
сақтайды. 300.600°C температура интервалындағы салыстырмалы беріктік бойынша титан 
құймаларына тең келері жоқ; 300°C- тан төмен температурада олар алюминий құймаларына, 
ал 600°C-тан жоғары температурада темір жəне никель негізіндегі құймаларға жол береді.
Титан қалыпты иілгіштіктің (Е=112 ГПа) төмен модуліне ие. Темір мен никельге 
қарағанда екі есе аз, бұл қатты құрылымдардың жасалуын қиындатады. Қаттылықты 
жоғарылату үшін бөлшектердің қалыңдығы мен оның массасын ұлғайтуға тура келеді.
Титан химиялық белсенді металлға жатқанымен, ол коррозияға өте берік. Себебі оның 
беткі бөлігінде негізгі металлмен тығыз байланысты əрі оның электролитпен тікелей 
байланысын болдырмайтын титан оксидінің берік пассивті қабықшасы TiO
2
құрылады. Титан 
химиялық белсенді металлға жатқанымен, ол коррозияға өте берік. Себебі оның беткі 
бөлігінде негізгі металлмен тығыз байланысты əрі оның
332 

электролитпен тікелей байланысын болдырмайтын титан оксидінің берік пассивті қабықшасы 
TiO
2
құрылады. 
Титандағы оксидті қабықша ауадағы тотығу, анодты тотығу жəне тек күшті тотығу ғана 
емес, сонымен қатар əлсіз қышқыл жəне бейтарап ерітінділердегі өздігінен пассивтену 
кезінде пайда болады. Титанда ауада көп болудан кейін құрылатын оксидті қабықшаның 
қалыңдығы əдетте 5...6 нм-ға жетеді. 
Оксидті қабықшаның арқасында титан мен оның құймалары атмосферада, теңіз жəне 
тұщы суда жемірілмейді. Ол кавитациялық коррозия мен қысымдағы коррозияға, сондай-ақ 
органикалық қышқылдарға бекем.
Титан мен оның құймаларынан жасалатын бұйымдар өндірісінің технологиялық 
ерекшеліктері бар. Еріген титанның жоғары химиялық белсенділігі үшін оны қорыту, құю, 
доғалық балқыту жұмыстарын вакуумда немесе инертті газдар атмосферасында жасайды.
Титан құймаларының арнайы болаттарға қарағанда аз ыстыққа кішігірім төзімділігі бар. 
Оларды қолданудың жұмыс температурасы 500.550°C-тан аспайды. Бұл температураны 
асырған жағдайда титан мен оның құймалары оңай тотығады жəне газдарды қарқынды 
жұтады (8.7 сурет). 
Технологиялық жəне эксплуатациялық қыздыру кезінде титанды газға қанығудан қорғау 
үшін шаралар қолдану қажет. Газдардан бөлек титан үшін зиянды қоспалар карбидтер 
құратын оттек болып табылады.
Титан созылмалы əрі бөлме жəне жоғары температурада қысыммен оңай өңделеді. Титан 
мен оның құймалары жоғары беріктік пен балқыту байланысының созылмалығын қамтамасыз 
етіп, байланысты жəне доғалық балқытумен жақсы балқытылады. Кесу арқылы нашар өңделу 
титанның кемшілігі болып табылады. 
Титан құймаларын қоспалаудың негізгі мақсаты беріктікті, ыстыққа төзімділікті жəне 
коррозияға беріктікті жоғарылату. Титанның алюминиймен, хроммен, молибденмен, 
ваннадимен, марганецпен,
қалайымен 
жəне 
кейбір 
басқа
элементтермен құймалары кең қолданысқа ие 
болды. Темір негі- 
Зіндегі құймалардағыдай қоспа- 
лаушы элементтер титанның
полиморфты айналуына үлкен 
ықпал етеді.

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: