С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| Кестенің аяқталуы 2.3
Ерекшелігі Стандартқа сəйкес белгілеу Анықтау, өлшем бірлігі отандық шетелдік Төзімділік шегі (fatigue strength) R k k , Материалдың қайта ауыспалы жүктемелердің жеткілікті үлкен санымен бұзылмай төзетін максималды кернеу, Мпа Бринелл қаттылығы (hardness) НВ НВ Металдағы алынған сфералық ұңғыманың бетінен, сынау материалына болат шарды басатын жүктеме қатынасы Әсердің күші (impact strength) KCT, KCU, KCV KCT, KCU, KCV Сынамадағы алғашқы ауданының үлгінің көлденең қимасында концентратордың алаңында əсер ету жұмыстары (Т — жарықтық; U —1 мм радиусы бар кесек; V - 0,25 мм радиусы бар кесек;), Дж/м 2 кесілген), J / м2 2.3. кестеде. Материалдардың негізгі механикалық қасиеттерінің отандық жəне шетелдік белгілері жəне олардың атауларын орыс жəне ағылшын тілдерінде көрсетеді. Трибологиялық сынақтар. Трибологиялық сынақтарда (тозу сынақтары, тозуға төзімділік), негізгі ұғымдар тоздыру, тозу жəне ұтозуға төзімділігі болып табылады. Белгілі бір бөлшектер мен жинақтардың тозуы байланыстырушы материалдардың сипатымен жəне үйкеліс жағдайларымен анықталады. Машина бөлшектеріндегі тозу процесіне əсер ететін көптеген факторлар келесі сынақ кезеңдерін қолдануды анықтайды: • материалдардың физикалық жəне механикалық қасиеттерін күнделікті зертханалық сынау; • зертханалық қондырғыларда үйкеліс пен тозу үшін материалдарды сынау; • үйкеліс бірліктерінің стендті сынақтары; • машина бөлшектері мен механизмдерінің толық ауқымды (операциялық) сынақтары. Материалды немесе оның белгілі бір бөлігін өңдеу əдістерінің дұрыстығын ең сенімді түрде тексеру осы өнімнің осы өнімді пайдаланудың нақты жағдайларында (далалық сынақтар) өнімнің осы бөлігін сынау болып табылады. 84 Мұндай сынақтар, əдетте, жаңа материалдардан жасалған немесе жаңа технологияны қолданатын бөлшектер немесе жинақтардың орындылығын бағалауда міндетті болып табылады, бірақ, өйткені олар қымбат болғандықтан, тəжірибелік қиындықтармен (сынақтың ұзақтығы, бөліктің тозуын анықтау үшін бөліктерді бөлшектеу қажеттілігі, нақты тозу мөлшерін анықтаудың қиындығы) байланысты жəне көп өзгермелі сынақтарды жүргізу мүмкін еместігі, бұл сынақтың түрі əрқашан алғашқы үш түрдің кез-келгенімен, ал кейде барлық үшеуімен де болады. Бірінші кезеңдегі материалдардың физикалық жəне механикалық қасиеттерін оқып, олардың негізінде осы материалдардың тозуға төзімділігін болжау кезінде, əдетте, тозуға төзімділік пен қаттылық, тозуға төзімділік жəне икемділік модулі немесе қаттылық коэффициенті арасындағы сызықтыққа жақын тəуелділік бар екеніне негізделеді. Сынақтаудың екінші кезеңінде, əдетте, осы материалдардың тозуға төзімділігіне таңдалған үйкеліс режимдерімен бірге материалдардың алдын-ала белгіленген физикомеханикалық қасиеттерінің деңгейіне əсер ететіндігін бағалайды. Металдардың жарыққа төзімділігі және кернеу қарқындылығының коэффициенті . Механизмдерді, машиналарды жəне инженерлік құралдарды құрастыру дəстүрлі əдісі, материалдардың қарсыласу үрдісіне негізделген, осыдан шығып материалды ақаулары жоқ үздіксіз дене ретінде қабылдауы. Алайда мұндай мінсіз материалдар жоқ. Тіпті жүктелместен бұрын, құрылымдық материалдар шеткі кірмелер, газ кеуектілігі жəне өзге де үзілістер түріндегі жарықтар тəріздес ақауларға ие. Металдардағы жарықтарға ұқсас ақаулардың типтік мысалдары дəнекерленген қосылыстар мен қышқылдарды дəнекерлеу кезінде, дəнекерлеу кезінде термиялық əсер ету аймақтарында, металлдық емес қаптамалардың айналасында болат илектеуге, сондай-ақ кернеу əсерінен шаршау мен коррозия болатын жарықтар болып табылады. Мұндай ақауларды ультрадыбыстық бақылау немесе қандай да бір басқа бақылауды бұзбайтын жəне сынау əдісі арқылы анықтауға болатын жəне сыну механикасының əдістерін пайдалана отырып, апатқа жол бермеудің ең жоғарғы мүмкіндігін алдан ала алатын максималды ақау өлшемін анықтайды. Белгілі бір жағдайларда бұл ақаулар кəдімгі механикалық сынақтарда анықталған материалдың беріктігі қасиеттерінен əлдеқайда аз жүктемелерде тіпті сəтсіздікке бастауы мүмкін. Сыну механикасының негізгі міндеті – сынудың орын алуы мүмкін жағдайларды анықтау жəне құрылымдық қауіпсіздік деңгейін бағалау. Жарықтар сияқты ақаулар кернеу концентраторлары болып табылады, олар қаншалықты үлкен болса, жарықта жəне оның ұзындығы да соншалықты өткір болады. 85 Эллиптикалық жарықтың жоғарғы жағындағы номиналды кернеулер (2.36- сурет) мына формула бойынша анықталады мұндағы a ср -орташа қолданылатын кернеу; с – элипстің (сызаттар) үлкен жартылай осьінің ұзындығы; p - эллипстің жоғарғы бөлігіндегі радиусы (сызаттар). Демек, кернеу концентрация-сының коэффициенті k = 2 Жеткілікті өткір жəне ұзын сызаттар болған жағдайда, шыңында орналасқан кернеу матер-иалдың деструктивті кернеуінен асып түсетін мəндерге, тіпті салыстырмалы түрде кішігірім қолданбалы кернеумен де жетуі мүмкін. Сынуды бастау үшін, бөліктің көлденең қимасы бойынша орташа кернеулерге беріктік мəндеріне жетудің қажеті жоқ. Жарықтар тарала бастауы үшін, оларды тек ақаулықтың жоғарғы жағында ғана жасау жеткілікті. Пластикалық деформация болмаған жағдайда, с өнімі осы материал үшін тұрақты мəн болуы керек. Бұл жұмыстың тұрақтылығы əр түрлі шыны түтіктердің ішкі гидравликалық қысымымен оларға гауһар тастармен түрлі ұзындықтағы сызаттар салу арқылы Алан А.Гриффит сынақ өткізді. Барлық жағдайларда а4c өнімі тұрақты болып қалды, бұл А.А. Гриффит қорытындысының əділдігін дəлелдеді. Квартидті сынықтардың механикасы кезінде жаңа параметр – жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|