лері мен принциптері
.
Бұл мәселе алғаш
1924ж. 12-18
маусымын-
да Орынбар қаласында өткен “Қазақ білімпаздарының тұңғыш
съезінде” көтерілді. Съезге А.Байтұрсынұлы, Ә.Бөкейханұлы,
Е.Омаров, М.Дулатұлы, Х.Досмұхамедұлы, Н.Төреқұлов,
Т.Шонанұлы қатынасты. Онда
қазақ орфографиясының не-
гізгі принципі
дыбыс жүйесінше деп анықталды.
Бұған сәйкес
емес,
қап-қабы,
доп-добы
сөздеріндегі <б-п> дыбысының асы-
лы <п> емес, <б> фонемасы,
желп-желпі,
серп-серпі
дегенде-гі
дыбыстың асылы <п> фонемасы, бірақ қазақ емлесі дыбыс
жүйесінше
б-п,
қ-ғ
өзгерісін таңбалайды делінді.
Емлеге қатысты баяндама жасаған Е.Омаров
қару,
келу
сөздері
қарұу,
келүу
емес,
қарыу,
келіу,
қарыуы,
келіуі
деп жа-
зылатынын олардың
қа-рыу,
ке-лі-уі
болып буындалатынынан
іздеу керек деді. Автор “қазақ тілі түрік тілдерінен жігі
ашылып,
ұ
дыбысы
ы-
мен айтылатын болған.
Бұл қазақ тілінде
өз еркімен
болған өзгеріс” деді.
Съезде мынадай мәселелер сөз болып, шешімін тапқан:
-
қысаң езуліктер барлық позицияда жазылсын;
-
қ-к, ғ-ғ
фонемалары арнайы таңбалармен белгіленсін,
өйткені “әрқайсысы ауыздың әр жерінен шығатұн дыбыс”
(А.Байтұрсынұлы); “
қаныкей,
қайткенде,
бірақ
сықылды
үндестік заңына келмейтұн сөздерді бөліп дәйекшемен жазу
қиын” (Е.Омаров);
-
х, һ, ф, ш
әріптері әліпбиден шығарылсын,
ш
орнына
Достарыңызбен бөлісу: |
